فیلترها
قیمت ورق رنگی
قیمت با ارزش افزوده
ورق های فولادی توسط فرآیند های نورد گرم و نورد سرد در اثر واکنش هایی قرار می گیرند. طی انجام این روش ها محصولات فولادی تولید می شوند. فرآیند نورد گرم سبب تولید ورق سیاه و فرآیند نورد سرد سبب تولید ورق روغنی می گردد. مقاومت این ورق ها به نسبت دیگر محصولات بیشتر می باشد؛ زیرا علاوه بر تحمل مراحل نورد سرد، طی فشار بالا تولید می شوند. با توجه به این مسئله کاربرد بیشتری را در صنایع مختلف به خود اختصاص داده اند.
ورق های سرد یا روغنی به دلیل مقاوم سازی لایه سطحی در فرآیند نورد سرد دارای کیفیت ظاهری بهتر به نسبت ورق سیاه، مقاومت بیشتر و همچنین سرعت بالاتر و راحت تری در روند تولید می باشند. با توجه به اهمیت این موارد و پیش روی پروژه ها از این محصولات در صنایع مختلفی مانند لوازم خانگی، اتومبیل سازی و...استفاده می شوند. در ادامه مطالب به بررسی ویژگی ها، کاربرد، نحوه تولید و... آن ها می پردازیم.
تاریخچه
اگر بخواهیم در مورد تاریخچه شیت های روغنی بدانیم، لازم به ذکر است این محصولات به بیش از 100 سال پیش باز می گردند. کاربرد ورق های روغنی در مهم ترین صنعت یعنی ساختمان سازی برای اولین بار به دهه پنجم قرن هجده می رسد. پس از گذشت زمان و نتیجه گیری های مثبت، استفاده از آن در صنایع مهم رفته رفته افزایش یافت.
پس از گذشت زمان در دهه سوم قرن نوزده این فلزات سرد به صورت بیشتر و گسترده تر و به منظور یکی از اجزای سازنده در قطعات مختلف ساختمان سازی مورد استفاده قرار گرفتند. البته لازم به ذکر است کاربرد آن ها به علت این که استاندارد های مرتبط با ساخت ساز در این موارد وجود نداشت، محدود بود. از سوی دیگر پیمانکاران اجرایی اطلاعات زیادی در مورد استفاده بهینه از انواع محصولات فولادی مانند ورق روغنی، سیاه، گالوانیزه و... نداشتند؛ به همین دلیل مشکل محدودیت در استفاده وجود داشت.
اکنون با توجه به پیشرفت تکنولوژی تمامی افراد فعال در این زمینه به خوبی در مورد استاندارد های استفاده از ورق روغنی و دیگر موارد فولادی اطلاعات دارند و به همین علت ورق های فولادی کاربردهای زیادی را در صنایع به خود اختصاص داده اند. امروزه دیگر محدودیتی در استفاده از آن ها وجود ندارد و فولاد به عنوان عضو جدا نشدنی از صنعت فعالیت خود را ادامه می دهد.
لازم به ذکر است کاربرد محصولات روغنی نیز بر اساس گرید آن ها تغییر خواهد کرد. منظور از گرید همان کیفیت نهایی محصول است که سبب تمایز در ویژگی ها، قیمت و در نهایت کاربرد خواهد شد. گریدهای ورق روغنی شامل ST12، ST13، ST14، ST16، EK2 و QSTE می باشند که هر کدام ویژگی های مختلفی از نظر میزان فرم پذیری، جوش پذیری، استحکام کششی و ... دارند.
به طور مثال هر چه بخواهیم ورق از کیفیت، ضخامت و فرم پذیری بیشتری برخوردار باشد، گرید بالاتری را باید انتخاب نماییم تا میزان کشش ورق را افزایش دهیم. زمانی که قصد داریم ورق مقاومت بالایی داشته باشد، حتی اگر فرم پذیری خاصی در نظر نداشته باشیم، (بدنه خودرو) نیز باید شیت روغنی با گرید بالا انتخاب کنیم. در مورد تمایز در نرخ محصولات روغنی باید گفت به طور مثال قیمت ورق روغنی با گرید ST12 از شیت های ST14 به دلیل داشتن مقاومت بالاتر، بیشتر است.
کاربرد ورق های روغنی
همان طور که اشاره شد محصولات روغنی در مقایسه با شیت های گرم و سیاه از مقاومت بالاتری برخوردار می باشند؛ زیرا تحت فشار بسیار بالا تولید می شوند. استفاده از این شیت ها در مواردی که عوامل مهمی از جمله دقت، زیبایی و کیفیت بالا در اولویت است، بسیار رایج می باشد. همچنین کاربرد آن ها به دلیل ظاهر زیبا و به دنبال آن بیشتر برای مصارف ساختمانی، ساخت بدنه خودرو و انواع قفسه می باشد. سایر کاربردهای این محصولات در ادامه به صورت موردی آورده شده است.
• محصولات لوازم خانگی
• روکش و بدنه محصولات مانند روکش یخچال
• مخازن فلزی
• نقاشی قطعات صنعتی
• رادیاتور سازی
• ساخت قفسه
• صنعت اتومبیل سازی
• لوازم بهداشتی خانگی
• مخازن و کانتینرهای حمل مایعات
• مبلمان اداری
• ساخت پانل های غیر قابل انعطاف
• نقاشی قطعات (به دلیل داشتن سطحی شفاف که امکان اجرای عملیات رنگ آمیزی با کیفیت بالا را امکان پذیر می سازد)
• صنایع الکتریکی و ....
البته لازم به ذکر است بدانید عمده ترین کاربرد محصولات روغنی در ساخت ورق گالوانیزه می باشد؛ از این رو می توان گفت قیمت ورق گالوانیزه تا حد زیادی تحت تأثیر نرخ و کیفیت محصولات روغنی قرار می گیرد. از نظر کیفیت ظاهری نیز محصولات گالوانیزه با خصوصیات ورق های روغنی همراه هستند؛ به طوری که سطحی صاف و صیقلی داشته و از مقاومت بالایی نیز برخوردار می باشند. البته عمده ویژگی ورق گالوانیزه به علت پوشش روی قرار گرفته بر سطح آن ها می باشد که در نهایت سبب استحکام نهایی ورق در مقابل عواملی مانند زنگ زدگی، خوردگی و رطوبت می شود.
همچنین میتوانید مقاله کاربرد ورق سیاه در صنعت را درسایت ما بخوانید.
روش تولید ورق روغنی
به طور معمول ورق سرد یا همان ورق روغنی از ورق سیاه یا گرم که با درصد کربن کمتری همراه است، تولید می شود. ابتدا فرآیندی برای اسیدشویی ورق سیاه باید انجام گیرد تا دانه ها و پولک های سیاه در سطح آن کاملاً از بین برود. شیت های سیاه به علت نداشتن لایه محافظ بر سطح خود، پس از قرار گرفتن در مجاورت هوا، لایه ای از اکسید آهن بر روی آن ها تشکیل می شود؛ در نتیجه فرآیند اسیدشویی انجام شده تا تمام آلودگی ها و ناخالصی های سطحی این محصولات از بین برود.
در مرحله دوم روش نورد سرد طی دفعات مورد نیاز انجام می شود تا شیت اسیدشویی شده به ورق روغنی تبدیل گردد. این فرآیند سبب کاهش ضخامت ورق تا حد قابل قبولی خواهد شد. همچنین نورد سرد با ایجاد کشش و فشار بیش از حد بر روی محصول همراه است؛ به همین علت منجر به کاهش ضخامت و سختی آن (دشوار شدن فرم پذیری) می شود.
برای رسیدن به ضخامت مورد نیاز در ورق روغنی باید از ورق سیاه با ضخامت بالا استفاده کنیم. به طور مثال جهت تولید یک ورق روغنی با ضخامت 2 میلی متر، لازم است از یک ورق سیاه به ضخامت سه میلی متر استفاده کنیم.
در پایان و با توجه به این که ورق های فولادی به مقاومت و در عین حال شکل پذیری خود مشهور هستند، پس از انجام مراحل اسیدشویی و نورد سرد نوبت به مرحله آنیل کاری می رسد. فرآیند آنیل کاری شامل یک مرحله گرما دهی می باشد که منجر به تغییر خصوصیات فولاد شده و فرم پذیری ورق را افزایش خواهد داد.
انواع ورق های روغنی
ورق های فولادی با آلیاژ هایی در وجود خود همراه هستند که شامل کربن، منگنز، سیلیسیوم، فسفر، گوگرد، کروم و ... می باشد. ورق های روغنی با توجه به نوع و درصد آلیاژهای نام برده شده و همچنین فرایند حرارتی انجام شده بر روی آن ها به سه دسته کلی تقسیم می گردند.
ورق های روغنی در انواع گرید های استاندارد ST12، نیمه کشش ST13، فوق کشش ST14 و EK2 (ورق های روغنی با قابلیت لعاب پذیری) تولید می شوند. تولید این ورق ها بر اساس یک سری استاندارد و مشخصات مختلفی انجام می شود. تولید ورق های روغنی با مشخصات استاندارد در هر کشور نام مخصوص خود را دارد. به طور مثال گرید ST12 در اروپا با نام (EN) معرفی شده در کشور آلمان که با نام اختصاری (EN) شناخته می شود، در عنوان DC01 تولید و عرضه می گردد.
• استاندارد: (ST12 )
• نیمه کشش: (ST13 ) همراه با خاصیت کشسانی کم
• فوق کشش: ( ST14 ) همراه با خاصیت کشسانی بالا
لازم به ذکر است بدانید، تاریخ انقضای ورق های روغنی از اهمیت زیادی برخوردار می باشد. یعنی باید در نظر داشته باشید محصولاتی که تاریخ انقضای آن ها گذشته باشد، ممکن است در حین عملیات پرس کاری پاره شوند یا آسیب ببینند. هر سه دسته نام برده شده کاربرد های متفاوتی دارد که در زیر شرح هر کدام را خواهیم گفت.
جدول گرید (کیفیت) محصولات فولادی تخت روغنی (سرد) بر حسب کاربرد نهایی به شرح زیر می باشد:
msc JIS ISIRI EN DIN کاربردها
dc04 k01 thf g3141 spcc spcd spce 5723
ورق سرد 1
ورق سرد 2
ورق سرد 3
ورق سرد 4 10130 dc01 dc03 dc04 dc05 dc06(if) 1623-1 ST12 RRST13 ST14- ST15 لوازم خانگی بدنه اتومبیل کششی
1623-3 Ek2 - Ek4 لعابکاری
spcc 1623-1- ST12 لوله مبلی
spcc spcd ST12
RRST13 رادیاتورسازی بشکه سازی
1623-2 ST37-3g ST44-3g صنعتی سازه های سبک
10126 m1200-65d m800-65d m850-50d الکتریکی
g3135 spfc 390 قطعات تقویتی خودرو
iracor 1-c مقاومت خوردگی (اتمسفری)
ورق روغنی ST12
این مورد از ورق های روغنی که به نوع استاندارد آن ها معروف است، مزیت بسیار قابل توجهی دارد و آن داشتن تاریخ انقضای بالای 18 ماه می باشد. ورق های ST12 به نسبت دیگر ورق ها و دلیل داشتن زمان استفاده بیشتر، کاربرد زیادی در مصارف مختلف مانند ساختمان سازی و عمران دارند.
ورق روغنی ST13
کاربرد ورق های روغنی ST13 یا نیمه کشش بیشتر در سازه های سریع صنعتی و غیر صنعتی می باشد و معمولاً در این صنایع همراه با پرس کاری در عمق کم انجام می شود. همچنین تاریخ انقضای این گرید حداکثر 8 ماه است.
ورق روغنی ST14
ورق های فوق کشش ST14 نیز با داشتن تاریخ انقضای 8 ماه همراه هستند، اما به دلیل انعطاف پذیری بالا به نسبت دیگر کیفیت ها در مصارفی مانند پرس کاری عمیق به کار می رود. از جمله دیگر کاربرد های معمول آن می توان به صنعت خودرو سازی اشاره کرد.
از دیگر انواع ورق های روغنی می توان موارد زیر را نام برد:
• ضد سایش (EK2)
• ضد زنگ (QSTE)
مزایای ورق روغنی
پیش از ذکر مزایای محصولات روغنی بهتر است بدانید کیفیت نهایی این محصولات تا حد زیادی بستگی به کیفیت مواد اولیه مورد استفاده برای تولید آن ها یعنی ورق سیاه دارد. همان طور که می دانید شیت های سیاه یا گرم از مقاومت بالایی در برابر فشار و ضربه برخوردار می باشند و با داشتن گریدهای مختلف در صنایع عظیم و صنعتی مانند نفت و گاز به کار می روند. قیمت ورق سیاه بسته به گریدی که دارد، متغیر است. اما با این وجود بر نرخ روزانه محصولات روغنی تا حد زیادی تأثیر دارد. از مزیت های مهم ورق های روغنی، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
• مقاومت بسیار بالا در اثر تحمل فشار های ناشی از فرآیند نورد سرد
• نورد سرد انجام شده بر روی آن به سبب پرداخت سطحی خوب، ابعاد دقیق و شکل ظاهری با کیفیت خواهد شد
• ورق های روغنی پایه و اساس تولید ورق های گالوانیزه (سفید) می باشند
• وزن استاندارد ویژه و یکسان بودن وزن آن ها با آهن معمولی
ورق های سرد نورد شده با گریدهای A611، A619، A620 و A366 برای مصارف عمومی و کششی استفاده می شوند که توسط شرکت های فولادی ساخته می شوند و معادل گرید های استاندارد های DIN و EN ارائه می گردند.
در جدول زیر جهت آشنایی بیشتر معادل سازی استانداردهای کلاف سرد آورده شده است:
جدول معادل سازی استاندارد های کلاف سرد (کلاف روغنی)
EN DIN ردیف
DC01 ST12 1
DC03 ST13 2
DC04 ST14 3
DC05 ST15 4
وضعیت کیفیت روغن کاری سطحی ورق روغنی
محصولات سرد فولادی از نظر کیفیت روغن کاری سطحی به دو دسته تقسیم می شوند:
توضیحات نام گذاری
روغن اندود کردن کلاف های سرد یک روش استاندارد است که در آن سطح ورق توسط یک لایه نازک و مقاوم در برابر زنگ زدگی روغن اندود می شود. ورق سرد با وضعیت ظاهری MB الزاماً به صورت روغن اندود عرضه می شود که میزان روغن به مقدار 1 تا 3 گرم به ازای هر متر مربع سطح قابل تحویل است. سطح روغن اندود شده
این ورق ها فاقد هر گونه روغن بر روی سطح می باشند و می بایستی بنا به تقاظای مشتری تحویل داده شوند. همچنین محصولات تمام سخت و آنیل شده نیز به این صورت عرضه می گردد. سطح روغن اندود نشده
وضعیت ظاهری سطح (Surface Appearance) ورق روغنی
کلاف های نورد سرد از نظر ظاهر سطحی به صورت زیر عرضه می گردند:
کد معادل در استاندارد های مختلف مشخصات و کاربرد علامت
در استاندارد ملی: سطح غیر نمایان
A 03 Gp CLASS2 SD X در صورت عدم تعیین وضعیت ظاهری توسط مشتری این محصولات با مشخصات ظاهری سطح MA تولید می گردند. سطح می تواند دارای ترک ها و عیوب جزئی باشد که به راحتی با عملیات پرداخت مناسب قابل رفع می باشد. در این نوع سطح وجود عیوبی مانند خراش های جزئی، علائم کوچک و تغییرات جزئی رنگ قابل پذیرش است. موارد مصرف آن شامل سطوحی که در معرض دید نیست و مواردی که ظاهر سطح در درجه اول اهمیت نمی باشد، است. MA
در استاندارد ملی: سطح نمایان
B 05 FF CLASS1 SB Z این کیفیت تنها به درخواست مشتری و با توافق قبلی تولید می گردد. در این حالت یک طرف ورق از وضعیت ظاهری بهتری برخوردار است و عاری از هر گونه عیوب قابل مشاهده با چشم می باشد. به نحوی که پس از اجرای عملیات رنگ آمیزی یا روکش دهی الکترولیتی تحقق سطحی با وضعیت ظاهری یک نواخت تضمین می گردد. در این مورد سطح دیگر ورق با کیفیت سطح MA قابل تولید است. موارد مصرف: سطوحی که در معرض دید می باشد و مواردی که سطح ظاهری در درجه اول اهمیت داشته باشد. MB
البته باید به این نکته دقت داشت که وضعیت ظاهری سطح فقط برای یک سطح کلاف یا ورق که معمولا سطح رویی آن می باشد و توسط عرضه کننده تضمین می گردد.
جلا و پرداخت سطح (surface finish) ورق روغنی
محصولات سرد نورد دیده از نظر جلای سطح (زبری) مطابق استاندارد زیر تولید می شود:
مشخصه زبری درجه زبری کد استاندارد موارد مصرف
میکرون میکرو اینچ EN DIN استاندارد ملی
Bright 0.4 ≥ 16≥ b b براق *
semi bright 0.87 ≥ 35≥ g g نیمه براق *
normal 0.62 – 1.87 25 - 75 m m مات **
Matt 1 – 1.87 40 - 75 m m ***
Rough 1.5 – 2.25 60 - 90 r r زبر ****
ابعاد محصولات سرد نورد دیده (نورد سرد)
کلاف روغنی (ورق روغنی)
جدول ابعادی
لبه اصلاح شده عرض ضخامت
985 700 – 1000 0.3 – 0.34
1250 700 – 1250 0.35 – 0.59
1470 600 – 1470 0.6 – 0.69
1605 600 – 1620 0.7 – 0.79
1605 600 – 1620 0.8 – 1.29
1385 600 -1400 1.3 – 1.6
1355 600 – 1370 1.61 – 2
1165 700 - 1180 2.01 - 3
ورق روغنی یا شیت ورق روغنی
طول ورق یا شیت بنا به درخواست خریدار از 750 میلی متر تا 4000 میلی متر قابل عرضه می باشد.
نوار باریک روغنی یا تسمه فلزی روغنی
ضخامت (میلی متر) عرض (میلی متر)
حداقل حداکثر حداقل حد اکثر
0.35 0.39 60 530
0.40 0.49 60 555
0.50 0.50 60 570
0.51 2.00 60 599
محدوده وزنی محصولات سرد نورد دیده
کلاف های سرد نورد دیده (ورق های روغنی، کلاف روغنی)
عرض ورق (میلی متر) کلاف سنگین (تن) کلاف های دو قسمت شده (تن) کلاف سه قسمت شده (تن) کلاف سنگین تمام سخت (تن)
حداقل حداکثر حداقل حداکثر حداقل حداکثر حداقل حداکثر حداقل حداکثر
600 690 4 10.8 3.5 5.4 23 3.6 5 9.9
691 790 4.6 12.3 4 6.2 2.7 4.1 7.5 11.3
791 890 5.3 13.9 4.6 7 3 4.6 8.5 12.7
891 990 5.9 15.4 5.1 7.7 3.4 5.1 9.5 14.1
991 1090 6.6 16.8 5.6 8.4 3.7 5.6 10.5 15.4
1091 1190 7.3 18.4 6.2 9.2 4.0 6.1 11.5 16.9
1191 1290 7.9 19.9 6.7 10 4.4 6.6 12.5 18.3
1291 1390 8.6 21.4 7.2 10.7 4.8 7.1 13.5 19.7
1391 1490 9.3 23 7.8 11.5 5.2 7.7 14.5 21.1
1491 1530 9.9 23.8 8.3 11.9 5.5 7.9 15.5 21.9
1531 1650 14 25 8.8 12.4 5.9 8.5
محدوده وزنی ورق های نورد سرد (شیت ورق روغنی)
به طور معمول بسته های شیت در محدوده وزنی 1 الی 5 تن عرضه می شوند.
محدوده وزنی تسمه فلزی روغنی (نوار باریک روغنی)
عرض رول تسمه فلزی روغنی (میلی متر) وزن (کیلوگرم)
کلاف سنگین کلاف دو قسمت شده
حداقل حداکثر حداقل حداکثر حداقل حداکثر
60 75 288 750 144 375
76 270 365 2700 182 1275
271 450 1300 4500 650 2250
451 599 2165 5990 1080 2995
محاسبه وزن ورق فولادی
برای محاسبه وزن ورق فولادی می توانید در آهن نامه بخش محاسبه جداول وزنی با روش محاسبه وزن ورق فولادی بیشتر اشنا گردید. در کل برای انجام این محاسبه از فرمول زیر استفاده می شود:
وزن ورق فولادی = طول (متر) * عرض (متر) * ضخامت (میلی متر) * 7.85
تولید کنندگان عمده ورق روغنی
معتبرترین و بزرگ ترین تولید کنندگان ورق های فولادی در بازار کشور شامل: شرکت فولاد مبارکه اصفهان، شرکت صنایع هفت الماس، شرکت فولاد تاراز شهرکرد، گروه صنعتی فولاد بهمن، مجموعه فولاد امیرکبیر کاشان، شرکت ورق خودرو شهرکرد (شرکت ورق خودرو چهارمحال و بختیاری) و مجموعه نورد و لوله سمنان می باشند و مهم ترین کارخانه در ایران که تولیدات این دسته از محصولات را آغاز کرد، مربوط به شرکت فولاد مبارکه اصفهان است.
اکثر این تولید کنندگان در ادامه خط تولید محصولات روغنی، خط تولید ورق های رنگی و گالوانیزه را نیز دارند؛ زیرا عمده کاربرد شیت های سرد و روغنی در تولید محصولات گالوانیزه و رنگی است. با این وجود می توان گفت نرخ روزانه این محصولات بر روی قیمت ورق رنگی و گالوانیزه تأثیر دارد. محصولات رنگی بیشترین کاربرد را در صنایع مهم کشور از جمله تولید لوازم خانگی، خودروسازی و ساخت و ساز داشته و نرخ آن ها تأثیر به سزایی در این صنایع دارد.
کارخانه ورق روغنی فولاد مبارکه اصفهان
همان طور که توضیح دادیم این کارخانه نقش مهمی در تولید ورق های رنگی داشته است و به عنوان اولین تولید کننده ورق رنگی در ایران شناخته می شود. این سازمان در 75 کیلومتری استان اصفهان واقع شده است و از جمله بزرگ ترین واحد های صنعت فولاد در کشور به حساب می آید. همچنین این کارخانه علاوه بر داشتن خط تولید ورق های روغنی، خط تولید شمش فولادی که در حوزه تبدیل شمش به ورق فولادی و روغنی است را دارا می باشد. ظرفیت تولید انواع محصولاتی که نام بردیم در این کارخانه 11.3 میلیون تن در سال می باشد.
جمع بندی
در این مطلب اطلاعات ورق های روغنی به همراه مشخصات کامل آن ها شرح داده شد. این محصولات طی فرآیند نورد سرد تولید شده و به همین دلیل مشخصات، ابعاد و گریدهای آن ها کاملاً متفاوت از محصولات گرم می باشد. در ادامه تولید این محصولات شیت های گالوانیزه، رنگی، شیروانی و قلع اندود قرار دارند که در وب سایت آهن اینفو مشخصات کامل آن ها نیز شرح داده شده است. پیش از خرید پیشنهاد می شود از مشاوره فنی کارشناسان مجموعه آهن اینفو بهره مند شوید تا اطمینان کاملی از سفارش خود داشته باشید.
ورق های فولادی توسط فرآیند های نورد گرم و نورد سرد در اثر واکنش هایی قرار می گیرند. طی انجام این روش ها محصولات فولادی تولید می شوند. فرآیند نورد گرم سبب تولید ورق سیاه و فرآیند نورد سرد سبب تولید ورق روغنی می گردد. مقاومت این ورق ها به نسبت دیگر محصولات بیشتر می باشد؛ زیرا علاوه بر تحمل مراحل نورد سرد، طی فشار بالا تولید می شوند. با توجه به این مسئله کاربرد بیشتری را در صنایع مختلف به خود اختصاص داده اند.
ورق های سرد یا روغنی به دلیل مقاوم سازی لایه سطحی در فرآیند نورد سرد دارای کیفیت ظاهری بهتر به نسبت ورق سیاه، مقاومت بیشتر و همچنین سرعت بالاتر و راحت تری در روند تولید می باشند. با توجه به اهمیت این موارد و پیش روی پروژه ها از این محصولات در صنایع مختلفی مانند لوازم خانگی، اتومبیل سازی و...استفاده می شوند. در ادامه مطالب به بررسی ویژگی ها، کاربرد، نحوه تولید و... آن ها می پردازیم.
تاریخچه
اگر بخواهیم در مورد تاریخچه شیت های روغنی بدانیم، لازم به ذکر است این محصولات به بیش از 100 سال پیش باز می گردند. کاربرد ورق های روغنی در مهم ترین صنعت یعنی ساختمان سازی برای اولین بار به دهه پنجم قرن هجده می رسد. پس از گذشت زمان و نتیجه گیری های مثبت، استفاده از آن در صنایع مهم رفته رفته افزایش یافت.
پس از گذشت زمان در دهه سوم قرن نوزده این فلزات سرد به صورت بیشتر و گسترده تر و به منظور یکی از اجزای سازنده در قطعات مختلف ساختمان سازی مورد استفاده قرار گرفتند. البته لازم به ذکر است کاربرد آن ها به علت این که استاندارد های مرتبط با ساخت ساز در این موارد وجود نداشت، محدود بود. از سوی دیگر پیمانکاران اجرایی اطلاعات زیادی در مورد استفاده بهینه از انواع محصولات فولادی مانند ورق روغنی، سیاه، گالوانیزه و... نداشتند؛ به همین دلیل مشکل محدودیت در استفاده وجود داشت.
اکنون با توجه به پیشرفت تکنولوژی تمامی افراد فعال در این زمینه به خوبی در مورد استاندارد های استفاده از ورق روغنی و دیگر موارد فولادی اطلاعات دارند و به همین علت ورق های فولادی کاربردهای زیادی را در صنایع به خود اختصاص داده اند. امروزه دیگر محدودیتی در استفاده از آن ها وجود ندارد و فولاد به عنوان عضو جدا نشدنی از صنعت فعالیت خود را ادامه می دهد.
لازم به ذکر است کاربرد محصولات روغنی نیز بر اساس گرید آن ها تغییر خواهد کرد. منظور از گرید همان کیفیت نهایی محصول است که سبب تمایز در ویژگی ها، قیمت و در نهایت کاربرد خواهد شد. گریدهای ورق روغنی شامل ST12، ST13، ST14، ST16، EK2 و QSTE می باشند که هر کدام ویژگی های مختلفی از نظر میزان فرم پذیری، جوش پذیری، استحکام کششی و ... دارند.
به طور مثال هر چه بخواهیم ورق از کیفیت، ضخامت و فرم پذیری بیشتری برخوردار باشد، گرید بالاتری را باید انتخاب نماییم تا میزان کشش ورق را افزایش دهیم. زمانی که قصد داریم ورق مقاومت بالایی داشته باشد، حتی اگر فرم پذیری خاصی در نظر نداشته باشیم، (بدنه خودرو) نیز باید شیت روغنی با گرید بالا انتخاب کنیم. در مورد تمایز در نرخ محصولات روغنی باید گفت به طور مثال قیمت ورق روغنی با گرید ST12 از شیت های ST14 به دلیل داشتن مقاومت بالاتر، بیشتر است.
کاربرد ورق های روغنی
همان طور که اشاره شد محصولات روغنی در مقایسه با شیت های گرم و سیاه از مقاومت بالاتری برخوردار می باشند؛ زیرا تحت فشار بسیار بالا تولید می شوند. استفاده از این شیت ها در مواردی که عوامل مهمی از جمله دقت، زیبایی و کیفیت بالا در اولویت است، بسیار رایج می باشد. همچنین کاربرد آن ها به دلیل ظاهر زیبا و به دنبال آن بیشتر برای مصارف ساختمانی، ساخت بدنه خودرو و انواع قفسه می باشد. سایر کاربردهای این محصولات در ادامه به صورت موردی آورده شده است.
• محصولات لوازم خانگی
• روکش و بدنه محصولات مانند روکش یخچال
• مخازن فلزی
• نقاشی قطعات صنعتی
• رادیاتور سازی
• ساخت قفسه
• صنعت اتومبیل سازی
• لوازم بهداشتی خانگی
• مخازن و کانتینرهای حمل مایعات
• مبلمان اداری
• ساخت پانل های غیر قابل انعطاف
• نقاشی قطعات (به دلیل داشتن سطحی شفاف که امکان اجرای عملیات رنگ آمیزی با کیفیت بالا را امکان پذیر می سازد)
• صنایع الکتریکی و ....
البته لازم به ذکر است بدانید عمده ترین کاربرد محصولات روغنی در ساخت ورق گالوانیزه می باشد؛ از این رو می توان گفت قیمت ورق گالوانیزه تا حد زیادی تحت تأثیر نرخ و کیفیت محصولات روغنی قرار می گیرد. از نظر کیفیت ظاهری نیز محصولات گالوانیزه با خصوصیات ورق های روغنی همراه هستند؛ به طوری که سطحی صاف و صیقلی داشته و از مقاومت بالایی نیز برخوردار می باشند. البته عمده ویژگی ورق گالوانیزه به علت پوشش روی قرار گرفته بر سطح آن ها می باشد که در نهایت سبب استحکام نهایی ورق در مقابل عواملی مانند زنگ زدگی، خوردگی و رطوبت می شود.
همچنین میتوانید مقاله کاربرد ورق سیاه در صنعت را درسایت ما بخوانید.
روش تولید ورق روغنی
به طور معمول ورق سرد یا همان ورق روغنی از ورق سیاه یا گرم که با درصد کربن کمتری همراه است، تولید می شود. ابتدا فرآیندی برای اسیدشویی ورق سیاه باید انجام گیرد تا دانه ها و پولک های سیاه در سطح آن کاملاً از بین برود. شیت های سیاه به علت نداشتن لایه محافظ بر سطح خود، پس از قرار گرفتن در مجاورت هوا، لایه ای از اکسید آهن بر روی آن ها تشکیل می شود؛ در نتیجه فرآیند اسیدشویی انجام شده تا تمام آلودگی ها و ناخالصی های سطحی این محصولات از بین برود.
در مرحله دوم روش نورد سرد طی دفعات مورد نیاز انجام می شود تا شیت اسیدشویی شده به ورق روغنی تبدیل گردد. این فرآیند سبب کاهش ضخامت ورق تا حد قابل قبولی خواهد شد. همچنین نورد سرد با ایجاد کشش و فشار بیش از حد بر روی محصول همراه است؛ به همین علت منجر به کاهش ضخامت و سختی آن (دشوار شدن فرم پذیری) می شود.
برای رسیدن به ضخامت مورد نیاز در ورق روغنی باید از ورق سیاه با ضخامت بالا استفاده کنیم. به طور مثال جهت تولید یک ورق روغنی با ضخامت 2 میلی متر، لازم است از یک ورق سیاه به ضخامت سه میلی متر استفاده کنیم.
در پایان و با توجه به این که ورق های فولادی به مقاومت و در عین حال شکل پذیری خود مشهور هستند، پس از انجام مراحل اسیدشویی و نورد سرد نوبت به مرحله آنیل کاری می رسد. فرآیند آنیل کاری شامل یک مرحله گرما دهی می باشد که منجر به تغییر خصوصیات فولاد شده و فرم پذیری ورق را افزایش خواهد داد.
انواع ورق های روغنی
ورق های فولادی با آلیاژ هایی در وجود خود همراه هستند که شامل کربن، منگنز، سیلیسیوم، فسفر، گوگرد، کروم و ... می باشد. ورق های روغنی با توجه به نوع و درصد آلیاژهای نام برده شده و همچنین فرایند حرارتی انجام شده بر روی آن ها به سه دسته کلی تقسیم می گردند.
ورق های روغنی در انواع گرید های استاندارد ST12، نیمه کشش ST13، فوق کشش ST14 و EK2 (ورق های روغنی با قابلیت لعاب پذیری) تولید می شوند. تولید این ورق ها بر اساس یک سری استاندارد و مشخصات مختلفی انجام می شود. تولید ورق های روغنی با مشخصات استاندارد در هر کشور نام مخصوص خود را دارد. به طور مثال گرید ST12 در اروپا با نام (EN) معرفی شده در کشور آلمان که با نام اختصاری (EN) شناخته می شود، در عنوان DC01 تولید و عرضه می گردد.
• استاندارد: (ST12 )
• نیمه کشش: (ST13 ) همراه با خاصیت کشسانی کم
• فوق کشش: ( ST14 ) همراه با خاصیت کشسانی بالا
لازم به ذکر است بدانید، تاریخ انقضای ورق های روغنی از اهمیت زیادی برخوردار می باشد. یعنی باید در نظر داشته باشید محصولاتی که تاریخ انقضای آن ها گذشته باشد، ممکن است در حین عملیات پرس کاری پاره شوند یا آسیب ببینند. هر سه دسته نام برده شده کاربرد های متفاوتی دارد که در زیر شرح هر کدام را خواهیم گفت.
جدول گرید (کیفیت) محصولات فولادی تخت روغنی (سرد) بر حسب کاربرد نهایی به شرح زیر می باشد:
msc JIS ISIRI EN DIN کاربردها
dc04 k01 thf g3141 spcc spcd spce 5723
ورق سرد 1
ورق سرد 2
ورق سرد 3
ورق سرد 4 10130 dc01 dc03 dc04 dc05 dc06(if) 1623-1 ST12 RRST13 ST14- ST15 لوازم خانگی بدنه اتومبیل کششی
1623-3 Ek2 - Ek4 لعابکاری
spcc 1623-1- ST12 لوله مبلی
spcc spcd ST12
RRST13 رادیاتورسازی بشکه سازی
1623-2 ST37-3g ST44-3g صنعتی سازه های سبک
10126 m1200-65d m800-65d m850-50d الکتریکی
g3135 spfc 390 قطعات تقویتی خودرو
iracor 1-c مقاومت خوردگی (اتمسفری)
ورق روغنی ST12
این مورد از ورق های روغنی که به نوع استاندارد آن ها معروف است، مزیت بسیار قابل توجهی دارد و آن داشتن تاریخ انقضای بالای 18 ماه می باشد. ورق های ST12 به نسبت دیگر ورق ها و دلیل داشتن زمان استفاده بیشتر، کاربرد زیادی در مصارف مختلف مانند ساختمان سازی و عمران دارند.
ورق روغنی ST13
کاربرد ورق های روغنی ST13 یا نیمه کشش بیشتر در سازه های سریع صنعتی و غیر صنعتی می باشد و معمولاً در این صنایع همراه با پرس کاری در عمق کم انجام می شود. همچنین تاریخ انقضای این گرید حداکثر 8 ماه است.
ورق روغنی ST14
ورق های فوق کشش ST14 نیز با داشتن تاریخ انقضای 8 ماه همراه هستند، اما به دلیل انعطاف پذیری بالا به نسبت دیگر کیفیت ها در مصارفی مانند پرس کاری عمیق به کار می رود. از جمله دیگر کاربرد های معمول آن می توان به صنعت خودرو سازی اشاره کرد.
از دیگر انواع ورق های روغنی می توان موارد زیر را نام برد:
• ضد سایش (EK2)
• ضد زنگ (QSTE)
مزایای ورق روغنی
پیش از ذکر مزایای محصولات روغنی بهتر است بدانید کیفیت نهایی این محصولات تا حد زیادی بستگی به کیفیت مواد اولیه مورد استفاده برای تولید آن ها یعنی ورق سیاه دارد. همان طور که می دانید شیت های سیاه یا گرم از مقاومت بالایی در برابر فشار و ضربه برخوردار می باشند و با داشتن گریدهای مختلف در صنایع عظیم و صنعتی مانند نفت و گاز به کار می روند. قیمت ورق سیاه بسته به گریدی که دارد، متغیر است. اما با این وجود بر نرخ روزانه محصولات روغنی تا حد زیادی تأثیر دارد. از مزیت های مهم ورق های روغنی، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
• مقاومت بسیار بالا در اثر تحمل فشار های ناشی از فرآیند نورد سرد
• نورد سرد انجام شده بر روی آن به سبب پرداخت سطحی خوب، ابعاد دقیق و شکل ظاهری با کیفیت خواهد شد
• ورق های روغنی پایه و اساس تولید ورق های گالوانیزه (سفید) می باشند
• وزن استاندارد ویژه و یکسان بودن وزن آن ها با آهن معمولی
ورق های سرد نورد شده با گریدهای A611، A619، A620 و A366 برای مصارف عمومی و کششی استفاده می شوند که توسط شرکت های فولادی ساخته می شوند و معادل گرید های استاندارد های DIN و EN ارائه می گردند.
در جدول زیر جهت آشنایی بیشتر معادل سازی استانداردهای کلاف سرد آورده شده است:
جدول معادل سازی استاندارد های کلاف سرد (کلاف روغنی)
EN DIN ردیف
DC01 ST12 1
DC03 ST13 2
DC04 ST14 3
DC05 ST15 4
وضعیت کیفیت روغن کاری سطحی ورق روغنی
محصولات سرد فولادی از نظر کیفیت روغن کاری سطحی به دو دسته تقسیم می شوند:
توضیحات نام گذاری
روغن اندود کردن کلاف های سرد یک روش استاندارد است که در آن سطح ورق توسط یک لایه نازک و مقاوم در برابر زنگ زدگی روغن اندود می شود. ورق سرد با وضعیت ظاهری MB الزاماً به صورت روغن اندود عرضه می شود که میزان روغن به مقدار 1 تا 3 گرم به ازای هر متر مربع سطح قابل تحویل است. سطح روغن اندود شده
این ورق ها فاقد هر گونه روغن بر روی سطح می باشند و می بایستی بنا به تقاظای مشتری تحویل داده شوند. همچنین محصولات تمام سخت و آنیل شده نیز به این صورت عرضه می گردد. سطح روغن اندود نشده
وضعیت ظاهری سطح (Surface Appearance) ورق روغنی
کلاف های نورد سرد از نظر ظاهر سطحی به صورت زیر عرضه می گردند:
کد معادل در استاندارد های مختلف مشخصات و کاربرد علامت
در استاندارد ملی: سطح غیر نمایان
A 03 Gp CLASS2 SD X در صورت عدم تعیین وضعیت ظاهری توسط مشتری این محصولات با مشخصات ظاهری سطح MA تولید می گردند. سطح می تواند دارای ترک ها و عیوب جزئی باشد که به راحتی با عملیات پرداخت مناسب قابل رفع می باشد. در این نوع سطح وجود عیوبی مانند خراش های جزئی، علائم کوچک و تغییرات جزئی رنگ قابل پذیرش است. موارد مصرف آن شامل سطوحی که در معرض دید نیست و مواردی که ظاهر سطح در درجه اول اهمیت نمی باشد، است. MA
در استاندارد ملی: سطح نمایان
B 05 FF CLASS1 SB Z این کیفیت تنها به درخواست مشتری و با توافق قبلی تولید می گردد. در این حالت یک طرف ورق از وضعیت ظاهری بهتری برخوردار است و عاری از هر گونه عیوب قابل مشاهده با چشم می باشد. به نحوی که پس از اجرای عملیات رنگ آمیزی یا روکش دهی الکترولیتی تحقق سطحی با وضعیت ظاهری یک نواخت تضمین می گردد. در این مورد سطح دیگر ورق با کیفیت سطح MA قابل تولید است. موارد مصرف: سطوحی که در معرض دید می باشد و مواردی که سطح ظاهری در درجه اول اهمیت داشته باشد. MB
البته باید به این نکته دقت داشت که وضعیت ظاهری سطح فقط برای یک سطح کلاف یا ورق که معمولا سطح رویی آن می باشد و توسط عرضه کننده تضمین می گردد.
جلا و پرداخت سطح (surface finish) ورق روغنی
محصولات سرد نورد دیده از نظر جلای سطح (زبری) مطابق استاندارد زیر تولید می شود:
مشخصه زبری درجه زبری کد استاندارد موارد مصرف
میکرون میکرو اینچ EN DIN استاندارد ملی
Bright 0.4 ≥ 16≥ b b براق *
semi bright 0.87 ≥ 35≥ g g نیمه براق *
normal 0.62 – 1.87 25 - 75 m m مات **
Matt 1 – 1.87 40 - 75 m m ***
Rough 1.5 – 2.25 60 - 90 r r زبر ****
ابعاد محصولات سرد نورد دیده (نورد سرد)
کلاف روغنی (ورق روغنی)
جدول ابعادی
لبه اصلاح شده عرض ضخامت
985 700 – 1000 0.3 – 0.34
1250 700 – 1250 0.35 – 0.59
1470 600 – 1470 0.6 – 0.69
1605 600 – 1620 0.7 – 0.79
1605 600 – 1620 0.8 – 1.29
1385 600 -1400 1.3 – 1.6
1355 600 – 1370 1.61 – 2
1165 700 - 1180 2.01 - 3
ورق روغنی یا شیت ورق روغنی
طول ورق یا شیت بنا به درخواست خریدار از 750 میلی متر تا 4000 میلی متر قابل عرضه می باشد.
نوار باریک روغنی یا تسمه فلزی روغنی
ضخامت (میلی متر) عرض (میلی متر)
حداقل حداکثر حداقل حد اکثر
0.35 0.39 60 530
0.40 0.49 60 555
0.50 0.50 60 570
0.51 2.00 60 599
محدوده وزنی محصولات سرد نورد دیده
کلاف های سرد نورد دیده (ورق های روغنی، کلاف روغنی)
عرض ورق (میلی متر) کلاف سنگین (تن) کلاف های دو قسمت شده (تن) کلاف سه قسمت شده (تن) کلاف سنگین تمام سخت (تن)
حداقل حداکثر حداقل حداکثر حداقل حداکثر حداقل حداکثر حداقل حداکثر
600 690 4 10.8 3.5 5.4 23 3.6 5 9.9
691 790 4.6 12.3 4 6.2 2.7 4.1 7.5 11.3
791 890 5.3 13.9 4.6 7 3 4.6 8.5 12.7
891 990 5.9 15.4 5.1 7.7 3.4 5.1 9.5 14.1
991 1090 6.6 16.8 5.6 8.4 3.7 5.6 10.5 15.4
1091 1190 7.3 18.4 6.2 9.2 4.0 6.1 11.5 16.9
1191 1290 7.9 19.9 6.7 10 4.4 6.6 12.5 18.3
1291 1390 8.6 21.4 7.2 10.7 4.8 7.1 13.5 19.7
1391 1490 9.3 23 7.8 11.5 5.2 7.7 14.5 21.1
1491 1530 9.9 23.8 8.3 11.9 5.5 7.9 15.5 21.9
1531 1650 14 25 8.8 12.4 5.9 8.5
محدوده وزنی ورق های نورد سرد (شیت ورق روغنی)
به طور معمول بسته های شیت در محدوده وزنی 1 الی 5 تن عرضه می شوند.
محدوده وزنی تسمه فلزی روغنی (نوار باریک روغنی)
عرض رول تسمه فلزی روغنی (میلی متر) وزن (کیلوگرم)
کلاف سنگین کلاف دو قسمت شده
حداقل حداکثر حداقل حداکثر حداقل حداکثر
60 75 288 750 144 375
76 270 365 2700 182 1275
271 450 1300 4500 650 2250
451 599 2165 5990 1080 2995
محاسبه وزن ورق فولادی
برای محاسبه وزن ورق فولادی می توانید در آهن نامه بخش محاسبه جداول وزنی با روش محاسبه وزن ورق فولادی بیشتر اشنا گردید. در کل برای انجام این محاسبه از فرمول زیر استفاده می شود:
وزن ورق فولادی = طول (متر) * عرض (متر) * ضخامت (میلی متر) * 7.85
تولید کنندگان عمده ورق روغنی
معتبرترین و بزرگ ترین تولید کنندگان ورق های فولادی در بازار کشور شامل: شرکت فولاد مبارکه اصفهان، شرکت صنایع هفت الماس، شرکت فولاد تاراز شهرکرد، گروه صنعتی فولاد بهمن، مجموعه فولاد امیرکبیر کاشان، شرکت ورق خودرو شهرکرد (شرکت ورق خودرو چهارمحال و بختیاری) و مجموعه نورد و لوله سمنان می باشند و مهم ترین کارخانه در ایران که تولیدات این دسته از محصولات را آغاز کرد، مربوط به شرکت فولاد مبارکه اصفهان است.
اکثر این تولید کنندگان در ادامه خط تولید محصولات روغنی، خط تولید ورق های رنگی و گالوانیزه را نیز دارند؛ زیرا عمده کاربرد شیت های سرد و روغنی در تولید محصولات گالوانیزه و رنگی است. با این وجود می توان گفت نرخ روزانه این محصولات بر روی قیمت ورق رنگی و گالوانیزه تأثیر دارد. محصولات رنگی بیشترین کاربرد را در صنایع مهم کشور از جمله تولید لوازم خانگی، خودروسازی و ساخت و ساز داشته و نرخ آن ها تأثیر به سزایی در این صنایع دارد.
کارخانه ورق روغنی فولاد مبارکه اصفهان
همان طور که توضیح دادیم این کارخانه نقش مهمی در تولید ورق های رنگی داشته است و به عنوان اولین تولید کننده ورق رنگی در ایران شناخته می شود. این سازمان در 75 کیلومتری استان اصفهان واقع شده است و از جمله بزرگ ترین واحد های صنعت فولاد در کشور به حساب می آید. همچنین این کارخانه علاوه بر داشتن خط تولید ورق های روغنی، خط تولید شمش فولادی که در حوزه تبدیل شمش به ورق فولادی و روغنی است را دارا می باشد. ظرفیت تولید انواع محصولاتی که نام بردیم در این کارخانه 11.3 میلیون تن در سال می باشد.
جمع بندی
در این مطلب اطلاعات ورق های روغنی به همراه مشخصات کامل آن ها شرح داده شد. این محصولات طی فرآیند نورد سرد تولید شده و به همین دلیل مشخصات، ابعاد و گریدهای آن ها کاملاً متفاوت از محصولات گرم می باشد. در ادامه تولید این محصولات شیت های گالوانیزه، رنگی، شیروانی و قلع اندود قرار دارند که در وب سایت آهن اینفو مشخصات کامل آن ها نیز شرح داده شده است. پیش از خرید پیشنهاد می شود از مشاوره فنی کارشناسان مجموعه آهن اینفو بهره مند شوید تا اطمینان کاملی از سفارش خود داشته باشید.
ورق های فولادی توسط فرآیند های نورد گرم و نورد سرد در اثر واکنش هایی قرار می گیرند. طی انجام این روش ها محصولات فولادی تولید می شوند. فرآیند نورد گرم سبب تولید ورق سیاه و فرآیند نورد سرد سبب تولید ورق روغنی می گردد. مقاومت این ورق ها به نسبت دیگر محصولات بیشتر می باشد؛ زیرا علاوه بر تحمل مراحل نورد سرد، طی فشار بالا تولید می شوند. با توجه به این مسئله کاربرد بیشتری را در صنایع مختلف به خود اختصاص داده اند.
ورق های سرد یا روغنی به دلیل مقاوم سازی لایه سطحی در فرآیند نورد سرد دارای کیفیت ظاهری بهتر به نسبت ورق سیاه، مقاومت بیشتر و همچنین سرعت بالاتر و راحت تری در روند تولید می باشند. با توجه به اهمیت این موارد و پیش روی پروژه ها از این محصولات در صنایع مختلفی مانند لوازم خانگی، اتومبیل سازی و...استفاده می شوند. در ادامه مطالب به بررسی ویژگی ها، کاربرد، نحوه تولید و... آن ها می پردازیم.
تاریخچه
اگر بخواهیم در مورد تاریخچه شیت های روغنی بدانیم، لازم به ذکر است این محصولات به بیش از 100 سال پیش باز می گردند. کاربرد ورق های روغنی در مهم ترین صنعت یعنی ساختمان سازی برای اولین بار به دهه پنجم قرن هجده می رسد. پس از گذشت زمان و نتیجه گیری های مثبت، استفاده از آن در صنایع مهم رفته رفته افزایش یافت.
پس از گذشت زمان در دهه سوم قرن نوزده این فلزات سرد به صورت بیشتر و گسترده تر و به منظور یکی از اجزای سازنده در قطعات مختلف ساختمان سازی مورد استفاده قرار گرفتند. البته لازم به ذکر است کاربرد آن ها به علت این که استاندارد های مرتبط با ساخت ساز در این موارد وجود نداشت، محدود بود. از سوی دیگر پیمانکاران اجرایی اطلاعات زیادی در مورد استفاده بهینه از انواع محصولات فولادی مانند ورق روغنی، سیاه، گالوانیزه و... نداشتند؛ به همین دلیل مشکل محدودیت در استفاده وجود داشت.
اکنون با توجه به پیشرفت تکنولوژی تمامی افراد فعال در این زمینه به خوبی در مورد استاندارد های استفاده از ورق روغنی و دیگر موارد فولادی اطلاعات دارند و به همین علت ورق های فولادی کاربردهای زیادی را در صنایع به خود اختصاص داده اند. امروزه دیگر محدودیتی در استفاده از آن ها وجود ندارد و فولاد به عنوان عضو جدا نشدنی از صنعت فعالیت خود را ادامه می دهد.
لازم به ذکر است کاربرد محصولات روغنی نیز بر اساس گرید آن ها تغییر خواهد کرد. منظور از گرید همان کیفیت نهایی محصول است که سبب تمایز در ویژگی ها، قیمت و در نهایت کاربرد خواهد شد. گریدهای ورق روغنی شامل ST12، ST13، ST14، ST16، EK2 و QSTE می باشند که هر کدام ویژگی های مختلفی از نظر میزان فرم پذیری، جوش پذیری، استحکام کششی و ... دارند.
به طور مثال هر چه بخواهیم ورق از کیفیت، ضخامت و فرم پذیری بیشتری برخوردار باشد، گرید بالاتری را باید انتخاب نماییم تا میزان کشش ورق را افزایش دهیم. زمانی که قصد داریم ورق مقاومت بالایی داشته باشد، حتی اگر فرم پذیری خاصی در نظر نداشته باشیم، (بدنه خودرو) نیز باید شیت روغنی با گرید بالا انتخاب کنیم. در مورد تمایز در نرخ محصولات روغنی باید گفت به طور مثال قیمت ورق روغنی با گرید ST12 از شیت های ST14 به دلیل داشتن مقاومت بالاتر، بیشتر است.
کاربرد ورق های روغنی
همان طور که اشاره شد محصولات روغنی در مقایسه با شیت های گرم و سیاه از مقاومت بالاتری برخوردار می باشند؛ زیرا تحت فشار بسیار بالا تولید می شوند. استفاده از این شیت ها در مواردی که عوامل مهمی از جمله دقت، زیبایی و کیفیت بالا در اولویت است، بسیار رایج می باشد. همچنین کاربرد آن ها به دلیل ظاهر زیبا و به دنبال آن بیشتر برای مصارف ساختمانی، ساخت بدنه خودرو و انواع قفسه می باشد. سایر کاربردهای این محصولات در ادامه به صورت موردی آورده شده است.
• محصولات لوازم خانگی
• روکش و بدنه محصولات مانند روکش یخچال
• مخازن فلزی
• نقاشی قطعات صنعتی
• رادیاتور سازی
• ساخت قفسه
• صنعت اتومبیل سازی
• لوازم بهداشتی خانگی
• مخازن و کانتینرهای حمل مایعات
• مبلمان اداری
• ساخت پانل های غیر قابل انعطاف
• نقاشی قطعات (به دلیل داشتن سطحی شفاف که امکان اجرای عملیات رنگ آمیزی با کیفیت بالا را امکان پذیر می سازد)
• صنایع الکتریکی و ....
البته لازم به ذکر است بدانید عمده ترین کاربرد محصولات روغنی در ساخت ورق گالوانیزه می باشد؛ از این رو می توان گفت قیمت ورق گالوانیزه تا حد زیادی تحت تأثیر نرخ و کیفیت محصولات روغنی قرار می گیرد. از نظر کیفیت ظاهری نیز محصولات گالوانیزه با خصوصیات ورق های روغنی همراه هستند؛ به طوری که سطحی صاف و صیقلی داشته و از مقاومت بالایی نیز برخوردار می باشند. البته عمده ویژگی ورق گالوانیزه به علت پوشش روی قرار گرفته بر سطح آن ها می باشد که در نهایت سبب استحکام نهایی ورق در مقابل عواملی مانند زنگ زدگی، خوردگی و رطوبت می شود.
همچنین میتوانید مقاله کاربرد ورق سیاه در صنعت را درسایت ما بخوانید.
روش تولید ورق روغنی
به طور معمول ورق سرد یا همان ورق روغنی از ورق سیاه یا گرم که با درصد کربن کمتری همراه است، تولید می شود. ابتدا فرآیندی برای اسیدشویی ورق سیاه باید انجام گیرد تا دانه ها و پولک های سیاه در سطح آن کاملاً از بین برود. شیت های سیاه به علت نداشتن لایه محافظ بر سطح خود، پس از قرار گرفتن در مجاورت هوا، لایه ای از اکسید آهن بر روی آن ها تشکیل می شود؛ در نتیجه فرآیند اسیدشویی انجام شده تا تمام آلودگی ها و ناخالصی های سطحی این محصولات از بین برود.
در مرحله دوم روش نورد سرد طی دفعات مورد نیاز انجام می شود تا شیت اسیدشویی شده به ورق روغنی تبدیل گردد. این فرآیند سبب کاهش ضخامت ورق تا حد قابل قبولی خواهد شد. همچنین نورد سرد با ایجاد کشش و فشار بیش از حد بر روی محصول همراه است؛ به همین علت منجر به کاهش ضخامت و سختی آن (دشوار شدن فرم پذیری) می شود.
برای رسیدن به ضخامت مورد نیاز در ورق روغنی باید از ورق سیاه با ضخامت بالا استفاده کنیم. به طور مثال جهت تولید یک ورق روغنی با ضخامت 2 میلی متر، لازم است از یک ورق سیاه به ضخامت سه میلی متر استفاده کنیم.
در پایان و با توجه به این که ورق های فولادی به مقاومت و در عین حال شکل پذیری خود مشهور هستند، پس از انجام مراحل اسیدشویی و نورد سرد نوبت به مرحله آنیل کاری می رسد. فرآیند آنیل کاری شامل یک مرحله گرما دهی می باشد که منجر به تغییر خصوصیات فولاد شده و فرم پذیری ورق را افزایش خواهد داد.
انواع ورق های روغنی
ورق های فولادی با آلیاژ هایی در وجود خود همراه هستند که شامل کربن، منگنز، سیلیسیوم، فسفر، گوگرد، کروم و ... می باشد. ورق های روغنی با توجه به نوع و درصد آلیاژهای نام برده شده و همچنین فرایند حرارتی انجام شده بر روی آن ها به سه دسته کلی تقسیم می گردند.
ورق های روغنی در انواع گرید های استاندارد ST12، نیمه کشش ST13، فوق کشش ST14 و EK2 (ورق های روغنی با قابلیت لعاب پذیری) تولید می شوند. تولید این ورق ها بر اساس یک سری استاندارد و مشخصات مختلفی انجام می شود. تولید ورق های روغنی با مشخصات استاندارد در هر کشور نام مخصوص خود را دارد. به طور مثال گرید ST12 در اروپا با نام (EN) معرفی شده در کشور آلمان که با نام اختصاری (EN) شناخته می شود، در عنوان DC01 تولید و عرضه می گردد.
• استاندارد: (ST12 )
• نیمه کشش: (ST13 ) همراه با خاصیت کشسانی کم
• فوق کشش: ( ST14 ) همراه با خاصیت کشسانی بالا
لازم به ذکر است بدانید، تاریخ انقضای ورق های روغنی از اهمیت زیادی برخوردار می باشد. یعنی باید در نظر داشته باشید محصولاتی که تاریخ انقضای آن ها گذشته باشد، ممکن است در حین عملیات پرس کاری پاره شوند یا آسیب ببینند. هر سه دسته نام برده شده کاربرد های متفاوتی دارد که در زیر شرح هر کدام را خواهیم گفت.
جدول گرید (کیفیت) محصولات فولادی تخت روغنی (سرد) بر حسب کاربرد نهایی به شرح زیر می باشد:
msc JIS ISIRI EN DIN کاربردها
dc04 k01 thf g3141 spcc spcd spce 5723
ورق سرد 1
ورق سرد 2
ورق سرد 3
ورق سرد 4 10130 dc01 dc03 dc04 dc05 dc06(if) 1623-1 ST12 RRST13 ST14- ST15 لوازم خانگی بدنه اتومبیل کششی
1623-3 Ek2 - Ek4 لعابکاری
spcc 1623-1- ST12 لوله مبلی
spcc spcd ST12
RRST13 رادیاتورسازی بشکه سازی
1623-2 ST37-3g ST44-3g صنعتی سازه های سبک
10126 m1200-65d m800-65d m850-50d الکتریکی
g3135 spfc 390 قطعات تقویتی خودرو
iracor 1-c مقاومت خوردگی (اتمسفری)
ورق روغنی ST12
این مورد از ورق های روغنی که به نوع استاندارد آن ها معروف است، مزیت بسیار قابل توجهی دارد و آن داشتن تاریخ انقضای بالای 18 ماه می باشد. ورق های ST12 به نسبت دیگر ورق ها و دلیل داشتن زمان استفاده بیشتر، کاربرد زیادی در مصارف مختلف مانند ساختمان سازی و عمران دارند.
ورق روغنی ST13
کاربرد ورق های روغنی ST13 یا نیمه کشش بیشتر در سازه های سریع صنعتی و غیر صنعتی می باشد و معمولاً در این صنایع همراه با پرس کاری در عمق کم انجام می شود. همچنین تاریخ انقضای این گرید حداکثر 8 ماه است.
ورق روغنی ST14
ورق های فوق کشش ST14 نیز با داشتن تاریخ انقضای 8 ماه همراه هستند، اما به دلیل انعطاف پذیری بالا به نسبت دیگر کیفیت ها در مصارفی مانند پرس کاری عمیق به کار می رود. از جمله دیگر کاربرد های معمول آن می توان به صنعت خودرو سازی اشاره کرد.
از دیگر انواع ورق های روغنی می توان موارد زیر را نام برد:
• ضد سایش (EK2)
• ضد زنگ (QSTE)
مزایای ورق روغنی
پیش از ذکر مزایای محصولات روغنی بهتر است بدانید کیفیت نهایی این محصولات تا حد زیادی بستگی به کیفیت مواد اولیه مورد استفاده برای تولید آن ها یعنی ورق سیاه دارد. همان طور که می دانید شیت های سیاه یا گرم از مقاومت بالایی در برابر فشار و ضربه برخوردار می باشند و با داشتن گریدهای مختلف در صنایع عظیم و صنعتی مانند نفت و گاز به کار می روند. قیمت ورق سیاه بسته به گریدی که دارد، متغیر است. اما با این وجود بر نرخ روزانه محصولات روغنی تا حد زیادی تأثیر دارد. از مزیت های مهم ورق های روغنی، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
• مقاومت بسیار بالا در اثر تحمل فشار های ناشی از فرآیند نورد سرد
• نورد سرد انجام شده بر روی آن به سبب پرداخت سطحی خوب، ابعاد دقیق و شکل ظاهری با کیفیت خواهد شد
• ورق های روغنی پایه و اساس تولید ورق های گالوانیزه (سفید) می باشند
• وزن استاندارد ویژه و یکسان بودن وزن آن ها با آهن معمولی
ورق های سرد نورد شده با گریدهای A611، A619، A620 و A366 برای مصارف عمومی و کششی استفاده می شوند که توسط شرکت های فولادی ساخته می شوند و معادل گرید های استاندارد های DIN و EN ارائه می گردند.
در جدول زیر جهت آشنایی بیشتر معادل سازی استانداردهای کلاف سرد آورده شده است:
جدول معادل سازی استاندارد های کلاف سرد (کلاف روغنی)
EN DIN ردیف
DC01 ST12 1
DC03 ST13 2
DC04 ST14 3
DC05 ST15 4
وضعیت کیفیت روغن کاری سطحی ورق روغنی
محصولات سرد فولادی از نظر کیفیت روغن کاری سطحی به دو دسته تقسیم می شوند:
توضیحات نام گذاری
روغن اندود کردن کلاف های سرد یک روش استاندارد است که در آن سطح ورق توسط یک لایه نازک و مقاوم در برابر زنگ زدگی روغن اندود می شود. ورق سرد با وضعیت ظاهری MB الزاماً به صورت روغن اندود عرضه می شود که میزان روغن به مقدار 1 تا 3 گرم به ازای هر متر مربع سطح قابل تحویل است. سطح روغن اندود شده
این ورق ها فاقد هر گونه روغن بر روی سطح می باشند و می بایستی بنا به تقاظای مشتری تحویل داده شوند. همچنین محصولات تمام سخت و آنیل شده نیز به این صورت عرضه می گردد. سطح روغن اندود نشده
وضعیت ظاهری سطح (Surface Appearance) ورق روغنی
کلاف های نورد سرد از نظر ظاهر سطحی به صورت زیر عرضه می گردند:
کد معادل در استاندارد های مختلف مشخصات و کاربرد علامت
در استاندارد ملی: سطح غیر نمایان
A 03 Gp CLASS2 SD X در صورت عدم تعیین وضعیت ظاهری توسط مشتری این محصولات با مشخصات ظاهری سطح MA تولید می گردند. سطح می تواند دارای ترک ها و عیوب جزئی باشد که به راحتی با عملیات پرداخت مناسب قابل رفع می باشد. در این نوع سطح وجود عیوبی مانند خراش های جزئی، علائم کوچک و تغییرات جزئی رنگ قابل پذیرش است. موارد مصرف آن شامل سطوحی که در معرض دید نیست و مواردی که ظاهر سطح در درجه اول اهمیت نمی باشد، است. MA
در استاندارد ملی: سطح نمایان
B 05 FF CLASS1 SB Z این کیفیت تنها به درخواست مشتری و با توافق قبلی تولید می گردد. در این حالت یک طرف ورق از وضعیت ظاهری بهتری برخوردار است و عاری از هر گونه عیوب قابل مشاهده با چشم می باشد. به نحوی که پس از اجرای عملیات رنگ آمیزی یا روکش دهی الکترولیتی تحقق سطحی با وضعیت ظاهری یک نواخت تضمین می گردد. در این مورد سطح دیگر ورق با کیفیت سطح MA قابل تولید است. موارد مصرف: سطوحی که در معرض دید می باشد و مواردی که سطح ظاهری در درجه اول اهمیت داشته باشد. MB
البته باید به این نکته دقت داشت که وضعیت ظاهری سطح فقط برای یک سطح کلاف یا ورق که معمولا سطح رویی آن می باشد و توسط عرضه کننده تضمین می گردد.
جلا و پرداخت سطح (surface finish) ورق روغنی
محصولات سرد نورد دیده از نظر جلای سطح (زبری) مطابق استاندارد زیر تولید می شود:
مشخصه زبری درجه زبری کد استاندارد موارد مصرف
میکرون میکرو اینچ EN DIN استاندارد ملی
Bright 0.4 ≥ 16≥ b b براق *
semi bright 0.87 ≥ 35≥ g g نیمه براق *
normal 0.62 – 1.87 25 - 75 m m مات **
Matt 1 – 1.87 40 - 75 m m ***
Rough 1.5 – 2.25 60 - 90 r r زبر ****
ابعاد محصولات سرد نورد دیده (نورد سرد)
کلاف روغنی (ورق روغنی)
جدول ابعادی
لبه اصلاح شده عرض ضخامت
985 700 – 1000 0.3 – 0.34
1250 700 – 1250 0.35 – 0.59
1470 600 – 1470 0.6 – 0.69
1605 600 – 1620 0.7 – 0.79
1605 600 – 1620 0.8 – 1.29
1385 600 -1400 1.3 – 1.6
1355 600 – 1370 1.61 – 2
1165 700 - 1180 2.01 - 3
ورق روغنی یا شیت ورق روغنی
طول ورق یا شیت بنا به درخواست خریدار از 750 میلی متر تا 4000 میلی متر قابل عرضه می باشد.
نوار باریک روغنی یا تسمه فلزی روغنی
ضخامت (میلی متر) عرض (میلی متر)
حداقل حداکثر حداقل حد اکثر
0.35 0.39 60 530
0.40 0.49 60 555
0.50 0.50 60 570
0.51 2.00 60 599
محدوده وزنی محصولات سرد نورد دیده
کلاف های سرد نورد دیده (ورق های روغنی، کلاف روغنی)
عرض ورق (میلی متر) کلاف سنگین (تن) کلاف های دو قسمت شده (تن) کلاف سه قسمت شده (تن) کلاف سنگین تمام سخت (تن)
حداقل حداکثر حداقل حداکثر حداقل حداکثر حداقل حداکثر حداقل حداکثر
600 690 4 10.8 3.5 5.4 23 3.6 5 9.9
691 790 4.6 12.3 4 6.2 2.7 4.1 7.5 11.3
791 890 5.3 13.9 4.6 7 3 4.6 8.5 12.7
891 990 5.9 15.4 5.1 7.7 3.4 5.1 9.5 14.1
991 1090 6.6 16.8 5.6 8.4 3.7 5.6 10.5 15.4
1091 1190 7.3 18.4 6.2 9.2 4.0 6.1 11.5 16.9
1191 1290 7.9 19.9 6.7 10 4.4 6.6 12.5 18.3
1291 1390 8.6 21.4 7.2 10.7 4.8 7.1 13.5 19.7
1391 1490 9.3 23 7.8 11.5 5.2 7.7 14.5 21.1
1491 1530 9.9 23.8 8.3 11.9 5.5 7.9 15.5 21.9
1531 1650 14 25 8.8 12.4 5.9 8.5
محدوده وزنی ورق های نورد سرد (شیت ورق روغنی)
به طور معمول بسته های شیت در محدوده وزنی 1 الی 5 تن عرضه می شوند.
محدوده وزنی تسمه فلزی روغنی (نوار باریک روغنی)
عرض رول تسمه فلزی روغنی (میلی متر) وزن (کیلوگرم)
کلاف سنگین کلاف دو قسمت شده
حداقل حداکثر حداقل حداکثر حداقل حداکثر
60 75 288 750 144 375
76 270 365 2700 182 1275
271 450 1300 4500 650 2250
451 599 2165 5990 1080 2995
محاسبه وزن ورق فولادی
برای محاسبه وزن ورق فولادی می توانید در آهن نامه بخش محاسبه جداول وزنی با روش محاسبه وزن ورق فولادی بیشتر اشنا گردید. در کل برای انجام این محاسبه از فرمول زیر استفاده می شود:
وزن ورق فولادی = طول (متر) * عرض (متر) * ضخامت (میلی متر) * 7.85
تولید کنندگان عمده ورق روغنی
معتبرترین و بزرگ ترین تولید کنندگان ورق های فولادی در بازار کشور شامل: شرکت فولاد مبارکه اصفهان، شرکت صنایع هفت الماس، شرکت فولاد تاراز شهرکرد، گروه صنعتی فولاد بهمن، مجموعه فولاد امیرکبیر کاشان، شرکت ورق خودرو شهرکرد (شرکت ورق خودرو چهارمحال و بختیاری) و مجموعه نورد و لوله سمنان می باشند و مهم ترین کارخانه در ایران که تولیدات این دسته از محصولات را آغاز کرد، مربوط به شرکت فولاد مبارکه اصفهان است.
اکثر این تولید کنندگان در ادامه خط تولید محصولات روغنی، خط تولید ورق های رنگی و گالوانیزه را نیز دارند؛ زیرا عمده کاربرد شیت های سرد و روغنی در تولید محصولات گالوانیزه و رنگی است. با این وجود می توان گفت نرخ روزانه این محصولات بر روی قیمت ورق رنگی و گالوانیزه تأثیر دارد. محصولات رنگی بیشترین کاربرد را در صنایع مهم کشور از جمله تولید لوازم خانگی، خودروسازی و ساخت و ساز داشته و نرخ آن ها تأثیر به سزایی در این صنایع دارد.
کارخانه ورق روغنی فولاد مبارکه اصفهان
همان طور که توضیح دادیم این کارخانه نقش مهمی در تولید ورق های رنگی داشته است و به عنوان اولین تولید کننده ورق رنگی در ایران شناخته می شود. این سازمان در 75 کیلومتری استان اصفهان واقع شده است و از جمله بزرگ ترین واحد های صنعت فولاد در کشور به حساب می آید. همچنین این کارخانه علاوه بر داشتن خط تولید ورق های روغنی، خط تولید شمش فولادی که در حوزه تبدیل شمش به ورق فولادی و روغنی است را دارا می باشد. ظرفیت تولید انواع محصولاتی که نام بردیم در این کارخانه 11.3 میلیون تن در سال می باشد.
جمع بندی
در این مطلب اطلاعات ورق های روغنی به همراه مشخصات کامل آن ها شرح داده شد. این محصولات طی فرآیند نورد سرد تولید شده و به همین دلیل مشخصات، ابعاد و گریدهای آن ها کاملاً متفاوت از محصولات گرم می باشد. در ادامه تولید این محصولات شیت های گالوانیزه، رنگی، شیروانی و قلع اندود قرار دارند که در وب سایت آهن اینفو مشخصات کامل آن ها نیز شرح داده شده است. پیش از خرید پیشنهاد می شود از مشاوره فنی کارشناسان مجموعه آهن اینفو بهره مند شوید تا اطمینان کاملی از سفارش خود داشته باشید.
ورق های فولادی توسط فرآیند های نورد گرم و نورد سرد در اثر واکنش هایی قرار می گیرند. طی انجام این روش ها محصولات فولادی تولید می شوند. فرآیند نورد گرم سبب تولید ورق سیاه و فرآیند نورد سرد سبب تولید ورق روغنی می گردد. مقاومت این ورق ها به نسبت دیگر محصولات بیشتر می باشد؛ زیرا علاوه بر تحمل مراحل نورد سرد، طی فشار بالا تولید می شوند. با توجه به این مسئله کاربرد بیشتری را در صنایع مختلف به خود اختصاص داده اند.
ورق های سرد یا روغنی به دلیل مقاوم سازی لایه سطحی در فرآیند نورد سرد دارای کیفیت ظاهری بهتر به نسبت ورق سیاه، مقاومت بیشتر و همچنین سرعت بالاتر و راحت تری در روند تولید می باشند. با توجه به اهمیت این موارد و پیش روی پروژه ها از این محصولات در صنایع مختلفی مانند لوازم خانگی، اتومبیل سازی و...استفاده می شوند. در ادامه مطالب به بررسی ویژگی ها، کاربرد، نحوه تولید و... آن ها می پردازیم.
تاریخچه
اگر بخواهیم در مورد تاریخچه شیت های روغنی بدانیم، لازم به ذکر است این محصولات به بیش از 100 سال پیش باز می گردند. کاربرد ورق های روغنی در مهم ترین صنعت یعنی ساختمان سازی برای اولین بار به دهه پنجم قرن هجده می رسد. پس از گذشت زمان و نتیجه گیری های مثبت، استفاده از آن در صنایع مهم رفته رفته افزایش یافت.
پس از گذشت زمان در دهه سوم قرن نوزده این فلزات سرد به صورت بیشتر و گسترده تر و به منظور یکی از اجزای سازنده در قطعات مختلف ساختمان سازی مورد استفاده قرار گرفتند. البته لازم به ذکر است کاربرد آن ها به علت این که استاندارد های مرتبط با ساخت ساز در این موارد وجود نداشت، محدود بود. از سوی دیگر پیمانکاران اجرایی اطلاعات زیادی در مورد استفاده بهینه از انواع محصولات فولادی مانند ورق روغنی، سیاه، گالوانیزه و... نداشتند؛ به همین دلیل مشکل محدودیت در استفاده وجود داشت.
اکنون با توجه به پیشرفت تکنولوژی تمامی افراد فعال در این زمینه به خوبی در مورد استاندارد های استفاده از ورق روغنی و دیگر موارد فولادی اطلاعات دارند و به همین علت ورق های فولادی کاربردهای زیادی را در صنایع به خود اختصاص داده اند. امروزه دیگر محدودیتی در استفاده از آن ها وجود ندارد و فولاد به عنوان عضو جدا نشدنی از صنعت فعالیت خود را ادامه می دهد.
لازم به ذکر است کاربرد محصولات روغنی نیز بر اساس گرید آن ها تغییر خواهد کرد. منظور از گرید همان کیفیت نهایی محصول است که سبب تمایز در ویژگی ها، قیمت و در نهایت کاربرد خواهد شد. گریدهای ورق روغنی شامل ST12، ST13، ST14، ST16، EK2 و QSTE می باشند که هر کدام ویژگی های مختلفی از نظر میزان فرم پذیری، جوش پذیری، استحکام کششی و ... دارند.
به طور مثال هر چه بخواهیم ورق از کیفیت، ضخامت و فرم پذیری بیشتری برخوردار باشد، گرید بالاتری را باید انتخاب نماییم تا میزان کشش ورق را افزایش دهیم. زمانی که قصد داریم ورق مقاومت بالایی داشته باشد، حتی اگر فرم پذیری خاصی در نظر نداشته باشیم، (بدنه خودرو) نیز باید شیت روغنی با گرید بالا انتخاب کنیم. در مورد تمایز در نرخ محصولات روغنی باید گفت به طور مثال قیمت ورق روغنی با گرید ST12 از شیت های ST14 به دلیل داشتن مقاومت بالاتر، بیشتر است.
کاربرد ورق های روغنی
همان طور که اشاره شد محصولات روغنی در مقایسه با شیت های گرم و سیاه از مقاومت بالاتری برخوردار می باشند؛ زیرا تحت فشار بسیار بالا تولید می شوند. استفاده از این شیت ها در مواردی که عوامل مهمی از جمله دقت، زیبایی و کیفیت بالا در اولویت است، بسیار رایج می باشد. همچنین کاربرد آن ها به دلیل ظاهر زیبا و به دنبال آن بیشتر برای مصارف ساختمانی، ساخت بدنه خودرو و انواع قفسه می باشد. سایر کاربردهای این محصولات در ادامه به صورت موردی آورده شده است.
• محصولات لوازم خانگی
• روکش و بدنه محصولات مانند روکش یخچال
• مخازن فلزی
• نقاشی قطعات صنعتی
• رادیاتور سازی
• ساخت قفسه
• صنعت اتومبیل سازی
• لوازم بهداشتی خانگی
• مخازن و کانتینرهای حمل مایعات
• مبلمان اداری
• ساخت پانل های غیر قابل انعطاف
• نقاشی قطعات (به دلیل داشتن سطحی شفاف که امکان اجرای عملیات رنگ آمیزی با کیفیت بالا را امکان پذیر می سازد)
• صنایع الکتریکی و ....
البته لازم به ذکر است بدانید عمده ترین کاربرد محصولات روغنی در ساخت ورق گالوانیزه می باشد؛ از این رو می توان گفت قیمت ورق گالوانیزه تا حد زیادی تحت تأثیر نرخ و کیفیت محصولات روغنی قرار می گیرد. از نظر کیفیت ظاهری نیز محصولات گالوانیزه با خصوصیات ورق های روغنی همراه هستند؛ به طوری که سطحی صاف و صیقلی داشته و از مقاومت بالایی نیز برخوردار می باشند. البته عمده ویژگی ورق گالوانیزه به علت پوشش روی قرار گرفته بر سطح آن ها می باشد که در نهایت سبب استحکام نهایی ورق در مقابل عواملی مانند زنگ زدگی، خوردگی و رطوبت می شود.
همچنین میتوانید مقاله کاربرد ورق سیاه در صنعت را درسایت ما بخوانید.
روش تولید ورق روغنی
به طور معمول ورق سرد یا همان ورق روغنی از ورق سیاه یا گرم که با درصد کربن کمتری همراه است، تولید می شود. ابتدا فرآیندی برای اسیدشویی ورق سیاه باید انجام گیرد تا دانه ها و پولک های سیاه در سطح آن کاملاً از بین برود. شیت های سیاه به علت نداشتن لایه محافظ بر سطح خود، پس از قرار گرفتن در مجاورت هوا، لایه ای از اکسید آهن بر روی آن ها تشکیل می شود؛ در نتیجه فرآیند اسیدشویی انجام شده تا تمام آلودگی ها و ناخالصی های سطحی این محصولات از بین برود.
در مرحله دوم روش نورد سرد طی دفعات مورد نیاز انجام می شود تا شیت اسیدشویی شده به ورق روغنی تبدیل گردد. این فرآیند سبب کاهش ضخامت ورق تا حد قابل قبولی خواهد شد. همچنین نورد سرد با ایجاد کشش و فشار بیش از حد بر روی محصول همراه است؛ به همین علت منجر به کاهش ضخامت و سختی آن (دشوار شدن فرم پذیری) می شود.
برای رسیدن به ضخامت مورد نیاز در ورق روغنی باید از ورق سیاه با ضخامت بالا استفاده کنیم. به طور مثال جهت تولید یک ورق روغنی با ضخامت 2 میلی متر، لازم است از یک ورق سیاه به ضخامت سه میلی متر استفاده کنیم.
در پایان و با توجه به این که ورق های فولادی به مقاومت و در عین حال شکل پذیری خود مشهور هستند، پس از انجام مراحل اسیدشویی و نورد سرد نوبت به مرحله آنیل کاری می رسد. فرآیند آنیل کاری شامل یک مرحله گرما دهی می باشد که منجر به تغییر خصوصیات فولاد شده و فرم پذیری ورق را افزایش خواهد داد.
انواع ورق های روغنی
ورق های فولادی با آلیاژ هایی در وجود خود همراه هستند که شامل کربن، منگنز، سیلیسیوم، فسفر، گوگرد، کروم و ... می باشد. ورق های روغنی با توجه به نوع و درصد آلیاژهای نام برده شده و همچنین فرایند حرارتی انجام شده بر روی آن ها به سه دسته کلی تقسیم می گردند.
ورق های روغنی در انواع گرید های استاندارد ST12، نیمه کشش ST13، فوق کشش ST14 و EK2 (ورق های روغنی با قابلیت لعاب پذیری) تولید می شوند. تولید این ورق ها بر اساس یک سری استاندارد و مشخصات مختلفی انجام می شود. تولید ورق های روغنی با مشخصات استاندارد در هر کشور نام مخصوص خود را دارد. به طور مثال گرید ST12 در اروپا با نام (EN) معرفی شده در کشور آلمان که با نام اختصاری (EN) شناخته می شود، در عنوان DC01 تولید و عرضه می گردد.
• استاندارد: (ST12 )
• نیمه کشش: (ST13 ) همراه با خاصیت کشسانی کم
• فوق کشش: ( ST14 ) همراه با خاصیت کشسانی بالا
لازم به ذکر است بدانید، تاریخ انقضای ورق های روغنی از اهمیت زیادی برخوردار می باشد. یعنی باید در نظر داشته باشید محصولاتی که تاریخ انقضای آن ها گذشته باشد، ممکن است در حین عملیات پرس کاری پاره شوند یا آسیب ببینند. هر سه دسته نام برده شده کاربرد های متفاوتی دارد که در زیر شرح هر کدام را خواهیم گفت.
جدول گرید (کیفیت) محصولات فولادی تخت روغنی (سرد) بر حسب کاربرد نهایی به شرح زیر می باشد:
msc JIS ISIRI EN DIN کاربردها
dc04 k01 thf g3141 spcc spcd spce 5723
ورق سرد 1
ورق سرد 2
ورق سرد 3
ورق سرد 4 10130 dc01 dc03 dc04 dc05 dc06(if) 1623-1 ST12 RRST13 ST14- ST15 لوازم خانگی بدنه اتومبیل کششی
1623-3 Ek2 - Ek4 لعابکاری
spcc 1623-1- ST12 لوله مبلی
spcc spcd ST12
RRST13 رادیاتورسازی بشکه سازی
1623-2 ST37-3g ST44-3g صنعتی سازه های سبک
10126 m1200-65d m800-65d m850-50d الکتریکی
g3135 spfc 390 قطعات تقویتی خودرو
iracor 1-c مقاومت خوردگی (اتمسفری)
ورق روغنی ST12
این مورد از ورق های روغنی که به نوع استاندارد آن ها معروف است، مزیت بسیار قابل توجهی دارد و آن داشتن تاریخ انقضای بالای 18 ماه می باشد. ورق های ST12 به نسبت دیگر ورق ها و دلیل داشتن زمان استفاده بیشتر، کاربرد زیادی در مصارف مختلف مانند ساختمان سازی و عمران دارند.
ورق روغنی ST13
کاربرد ورق های روغنی ST13 یا نیمه کشش بیشتر در سازه های سریع صنعتی و غیر صنعتی می باشد و معمولاً در این صنایع همراه با پرس کاری در عمق کم انجام می شود. همچنین تاریخ انقضای این گرید حداکثر 8 ماه است.
ورق روغنی ST14
ورق های فوق کشش ST14 نیز با داشتن تاریخ انقضای 8 ماه همراه هستند، اما به دلیل انعطاف پذیری بالا به نسبت دیگر کیفیت ها در مصارفی مانند پرس کاری عمیق به کار می رود. از جمله دیگر کاربرد های معمول آن می توان به صنعت خودرو سازی اشاره کرد.
از دیگر انواع ورق های روغنی می توان موارد زیر را نام برد:
• ضد سایش (EK2)
• ضد زنگ (QSTE)
مزایای ورق روغنی
پیش از ذکر مزایای محصولات روغنی بهتر است بدانید کیفیت نهایی این محصولات تا حد زیادی بستگی به کیفیت مواد اولیه مورد استفاده برای تولید آن ها یعنی ورق سیاه دارد. همان طور که می دانید شیت های سیاه یا گرم از مقاومت بالایی در برابر فشار و ضربه برخوردار می باشند و با داشتن گریدهای مختلف در صنایع عظیم و صنعتی مانند نفت و گاز به کار می روند. قیمت ورق سیاه بسته به گریدی که دارد، متغیر است. اما با این وجود بر نرخ روزانه محصولات روغنی تا حد زیادی تأثیر دارد. از مزیت های مهم ورق های روغنی، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
• مقاومت بسیار بالا در اثر تحمل فشار های ناشی از فرآیند نورد سرد
• نورد سرد انجام شده بر روی آن به سبب پرداخت سطحی خوب، ابعاد دقیق و شکل ظاهری با کیفیت خواهد شد
• ورق های روغنی پایه و اساس تولید ورق های گالوانیزه (سفید) می باشند
• وزن استاندارد ویژه و یکسان بودن وزن آن ها با آهن معمولی
ورق های سرد نورد شده با گریدهای A611، A619، A620 و A366 برای مصارف عمومی و کششی استفاده می شوند که توسط شرکت های فولادی ساخته می شوند و معادل گرید های استاندارد های DIN و EN ارائه می گردند.
در جدول زیر جهت آشنایی بیشتر معادل سازی استانداردهای کلاف سرد آورده شده است:
جدول معادل سازی استاندارد های کلاف سرد (کلاف روغنی)
EN DIN ردیف
DC01 ST12 1
DC03 ST13 2
DC04 ST14 3
DC05 ST15 4
وضعیت کیفیت روغن کاری سطحی ورق روغنی
محصولات سرد فولادی از نظر کیفیت روغن کاری سطحی به دو دسته تقسیم می شوند:
توضیحات نام گذاری
روغن اندود کردن کلاف های سرد یک روش استاندارد است که در آن سطح ورق توسط یک لایه نازک و مقاوم در برابر زنگ زدگی روغن اندود می شود. ورق سرد با وضعیت ظاهری MB الزاماً به صورت روغن اندود عرضه می شود که میزان روغن به مقدار 1 تا 3 گرم به ازای هر متر مربع سطح قابل تحویل است. سطح روغن اندود شده
این ورق ها فاقد هر گونه روغن بر روی سطح می باشند و می بایستی بنا به تقاظای مشتری تحویل داده شوند. همچنین محصولات تمام سخت و آنیل شده نیز به این صورت عرضه می گردد. سطح روغن اندود نشده
وضعیت ظاهری سطح (Surface Appearance) ورق روغنی
کلاف های نورد سرد از نظر ظاهر سطحی به صورت زیر عرضه می گردند:
کد معادل در استاندارد های مختلف مشخصات و کاربرد علامت
در استاندارد ملی: سطح غیر نمایان
A 03 Gp CLASS2 SD X در صورت عدم تعیین وضعیت ظاهری توسط مشتری این محصولات با مشخصات ظاهری سطح MA تولید می گردند. سطح می تواند دارای ترک ها و عیوب جزئی باشد که به راحتی با عملیات پرداخت مناسب قابل رفع می باشد. در این نوع سطح وجود عیوبی مانند خراش های جزئی، علائم کوچک و تغییرات جزئی رنگ قابل پذیرش است. موارد مصرف آن شامل سطوحی که در معرض دید نیست و مواردی که ظاهر سطح در درجه اول اهمیت نمی باشد، است. MA
در استاندارد ملی: سطح نمایان
B 05 FF CLASS1 SB Z این کیفیت تنها به درخواست مشتری و با توافق قبلی تولید می گردد. در این حالت یک طرف ورق از وضعیت ظاهری بهتری برخوردار است و عاری از هر گونه عیوب قابل مشاهده با چشم می باشد. به نحوی که پس از اجرای عملیات رنگ آمیزی یا روکش دهی الکترولیتی تحقق سطحی با وضعیت ظاهری یک نواخت تضمین می گردد. در این مورد سطح دیگر ورق با کیفیت سطح MA قابل تولید است. موارد مصرف: سطوحی که در معرض دید می باشد و مواردی که سطح ظاهری در درجه اول اهمیت داشته باشد. MB
البته باید به این نکته دقت داشت که وضعیت ظاهری سطح فقط برای یک سطح کلاف یا ورق که معمولا سطح رویی آن می باشد و توسط عرضه کننده تضمین می گردد.
جلا و پرداخت سطح (surface finish) ورق روغنی
محصولات سرد نورد دیده از نظر جلای سطح (زبری) مطابق استاندارد زیر تولید می شود:
مشخصه زبری درجه زبری کد استاندارد موارد مصرف
میکرون میکرو اینچ EN DIN استاندارد ملی
Bright 0.4 ≥ 16≥ b b براق *
semi bright 0.87 ≥ 35≥ g g نیمه براق *
normal 0.62 – 1.87 25 - 75 m m مات **
Matt 1 – 1.87 40 - 75 m m ***
Rough 1.5 – 2.25 60 - 90 r r زبر ****
ابعاد محصولات سرد نورد دیده (نورد سرد)
کلاف روغنی (ورق روغنی)
جدول ابعادی
لبه اصلاح شده عرض ضخامت
985 700 – 1000 0.3 – 0.34
1250 700 – 1250 0.35 – 0.59
1470 600 – 1470 0.6 – 0.69
1605 600 – 1620 0.7 – 0.79
1605 600 – 1620 0.8 – 1.29
1385 600 -1400 1.3 – 1.6
1355 600 – 1370 1.61 – 2
1165 700 - 1180 2.01 - 3
ورق روغنی یا شیت ورق روغنی
طول ورق یا شیت بنا به درخواست خریدار از 750 میلی متر تا 4000 میلی متر قابل عرضه می باشد.
نوار باریک روغنی یا تسمه فلزی روغنی
ضخامت (میلی متر) عرض (میلی متر)
حداقل حداکثر حداقل حد اکثر
0.35 0.39 60 530
0.40 0.49 60 555
0.50 0.50 60 570
0.51 2.00 60 599
محدوده وزنی محصولات سرد نورد دیده
کلاف های سرد نورد دیده (ورق های روغنی، کلاف روغنی)
عرض ورق (میلی متر) کلاف سنگین (تن) کلاف های دو قسمت شده (تن) کلاف سه قسمت شده (تن) کلاف سنگین تمام سخت (تن)
حداقل حداکثر حداقل حداکثر حداقل حداکثر حداقل حداکثر حداقل حداکثر
600 690 4 10.8 3.5 5.4 23 3.6 5 9.9
691 790 4.6 12.3 4 6.2 2.7 4.1 7.5 11.3
791 890 5.3 13.9 4.6 7 3 4.6 8.5 12.7
891 990 5.9 15.4 5.1 7.7 3.4 5.1 9.5 14.1
991 1090 6.6 16.8 5.6 8.4 3.7 5.6 10.5 15.4
1091 1190 7.3 18.4 6.2 9.2 4.0 6.1 11.5 16.9
1191 1290 7.9 19.9 6.7 10 4.4 6.6 12.5 18.3
1291 1390 8.6 21.4 7.2 10.7 4.8 7.1 13.5 19.7
1391 1490 9.3 23 7.8 11.5 5.2 7.7 14.5 21.1
1491 1530 9.9 23.8 8.3 11.9 5.5 7.9 15.5 21.9
1531 1650 14 25 8.8 12.4 5.9 8.5
محدوده وزنی ورق های نورد سرد (شیت ورق روغنی)
به طور معمول بسته های شیت در محدوده وزنی 1 الی 5 تن عرضه می شوند.
محدوده وزنی تسمه فلزی روغنی (نوار باریک روغنی)
عرض رول تسمه فلزی روغنی (میلی متر) وزن (کیلوگرم)
کلاف سنگین کلاف دو قسمت شده
حداقل حداکثر حداقل حداکثر حداقل حداکثر
60 75 288 750 144 375
76 270 365 2700 182 1275
271 450 1300 4500 650 2250
451 599 2165 5990 1080 2995
محاسبه وزن ورق فولادی
برای محاسبه وزن ورق فولادی می توانید در آهن نامه بخش محاسبه جداول وزنی با روش محاسبه وزن ورق فولادی بیشتر اشنا گردید. در کل برای انجام این محاسبه از فرمول زیر استفاده می شود:
وزن ورق فولادی = طول (متر) * عرض (متر) * ضخامت (میلی متر) * 7.85
تولید کنندگان عمده ورق روغنی
معتبرترین و بزرگ ترین تولید کنندگان ورق های فولادی در بازار کشور شامل: شرکت فولاد مبارکه اصفهان، شرکت صنایع هفت الماس، شرکت فولاد تاراز شهرکرد، گروه صنعتی فولاد بهمن، مجموعه فولاد امیرکبیر کاشان، شرکت ورق خودرو شهرکرد (شرکت ورق خودرو چهارمحال و بختیاری) و مجموعه نورد و لوله سمنان می باشند و مهم ترین کارخانه در ایران که تولیدات این دسته از محصولات را آغاز کرد، مربوط به شرکت فولاد مبارکه اصفهان است.
اکثر این تولید کنندگان در ادامه خط تولید محصولات روغنی، خط تولید ورق های رنگی و گالوانیزه را نیز دارند؛ زیرا عمده کاربرد شیت های سرد و روغنی در تولید محصولات گالوانیزه و رنگی است. با این وجود می توان گفت نرخ روزانه این محصولات بر روی قیمت ورق رنگی و گالوانیزه تأثیر دارد. محصولات رنگی بیشترین کاربرد را در صنایع مهم کشور از جمله تولید لوازم خانگی، خودروسازی و ساخت و ساز داشته و نرخ آن ها تأثیر به سزایی در این صنایع دارد.
کارخانه ورق روغنی فولاد مبارکه اصفهان
همان طور که توضیح دادیم این کارخانه نقش مهمی در تولید ورق های رنگی داشته است و به عنوان اولین تولید کننده ورق رنگی در ایران شناخته می شود. این سازمان در 75 کیلومتری استان اصفهان واقع شده است و از جمله بزرگ ترین واحد های صنعت فولاد در کشور به حساب می آید. همچنین این کارخانه علاوه بر داشتن خط تولید ورق های روغنی، خط تولید شمش فولادی که در حوزه تبدیل شمش به ورق فولادی و روغنی است را دارا می باشد. ظرفیت تولید انواع محصولاتی که نام بردیم در این کارخانه 11.3 میلیون تن در سال می باشد.
جمع بندی
در این مطلب اطلاعات ورق های روغنی به همراه مشخصات کامل آن ها شرح داده شد. این محصولات طی فرآیند نورد سرد تولید شده و به همین دلیل مشخصات، ابعاد و گریدهای آن ها کاملاً متفاوت از محصولات گرم می باشد. در ادامه تولید این محصولات شیت های گالوانیزه، رنگی، شیروانی و قلع اندود قرار دارند که در وب سایت آهن اینفو مشخصات کامل آن ها نیز شرح داده شده است. پیش از خرید پیشنهاد می شود از مشاوره فنی کارشناسان مجموعه آهن اینفو بهره مند شوید تا اطمینان کاملی از سفارش خود داشته باشید.
ورق های فولادی توسط فرآیند های نورد گرم و نورد سرد در اثر واکنش هایی قرار می گیرند. طی انجام این روش ها محصولات فولادی تولید می شوند. فرآیند نورد گرم سبب تولید ورق سیاه و فرآیند نورد سرد سبب تولید ورق روغنی می گردد. مقاومت این ورق ها به نسبت دیگر محصولات بیشتر می باشد؛ زیرا علاوه بر تحمل مراحل نورد سرد، طی فشار بالا تولید می شوند. با توجه به این مسئله کاربرد بیشتری را در صنایع مختلف به خود اختصاص داده اند.
ورق های سرد یا روغنی به دلیل مقاوم سازی لایه سطحی در فرآیند نورد سرد دارای کیفیت ظاهری بهتر به نسبت ورق سیاه، مقاومت بیشتر و همچنین سرعت بالاتر و راحت تری در روند تولید می باشند. با توجه به اهمیت این موارد و پیش روی پروژه ها از این محصولات در صنایع مختلفی مانند لوازم خانگی، اتومبیل سازی و...استفاده می شوند. در ادامه مطالب به بررسی ویژگی ها، کاربرد، نحوه تولید و... آن ها می پردازیم.
تاریخچه
اگر بخواهیم در مورد تاریخچه شیت های روغنی بدانیم، لازم به ذکر است این محصولات به بیش از 100 سال پیش باز می گردند. کاربرد ورق های روغنی در مهم ترین صنعت یعنی ساختمان سازی برای اولین بار به دهه پنجم قرن هجده می رسد. پس از گذشت زمان و نتیجه گیری های مثبت، استفاده از آن در صنایع مهم رفته رفته افزایش یافت.
پس از گذشت زمان در دهه سوم قرن نوزده این فلزات سرد به صورت بیشتر و گسترده تر و به منظور یکی از اجزای سازنده در قطعات مختلف ساختمان سازی مورد استفاده قرار گرفتند. البته لازم به ذکر است کاربرد آن ها به علت این که استاندارد های مرتبط با ساخت ساز در این موارد وجود نداشت، محدود بود. از سوی دیگر پیمانکاران اجرایی اطلاعات زیادی در مورد استفاده بهینه از انواع محصولات فولادی مانند ورق روغنی، سیاه، گالوانیزه و... نداشتند؛ به همین دلیل مشکل محدودیت در استفاده وجود داشت.
اکنون با توجه به پیشرفت تکنولوژی تمامی افراد فعال در این زمینه به خوبی در مورد استاندارد های استفاده از ورق روغنی و دیگر موارد فولادی اطلاعات دارند و به همین علت ورق های فولادی کاربردهای زیادی را در صنایع به خود اختصاص داده اند. امروزه دیگر محدودیتی در استفاده از آن ها وجود ندارد و فولاد به عنوان عضو جدا نشدنی از صنعت فعالیت خود را ادامه می دهد.
لازم به ذکر است کاربرد محصولات روغنی نیز بر اساس گرید آن ها تغییر خواهد کرد. منظور از گرید همان کیفیت نهایی محصول است که سبب تمایز در ویژگی ها، قیمت و در نهایت کاربرد خواهد شد. گریدهای ورق روغنی شامل ST12، ST13، ST14، ST16، EK2 و QSTE می باشند که هر کدام ویژگی های مختلفی از نظر میزان فرم پذیری، جوش پذیری، استحکام کششی و ... دارند.
به طور مثال هر چه بخواهیم ورق از کیفیت، ضخامت و فرم پذیری بیشتری برخوردار باشد، گرید بالاتری را باید انتخاب نماییم تا میزان کشش ورق را افزایش دهیم. زمانی که قصد داریم ورق مقاومت بالایی داشته باشد، حتی اگر فرم پذیری خاصی در نظر نداشته باشیم، (بدنه خودرو) نیز باید شیت روغنی با گرید بالا انتخاب کنیم. در مورد تمایز در نرخ محصولات روغنی باید گفت به طور مثال قیمت ورق روغنی با گرید ST12 از شیت های ST14 به دلیل داشتن مقاومت بالاتر، بیشتر است.
کاربرد ورق های روغنی
همان طور که اشاره شد محصولات روغنی در مقایسه با شیت های گرم و سیاه از مقاومت بالاتری برخوردار می باشند؛ زیرا تحت فشار بسیار بالا تولید می شوند. استفاده از این شیت ها در مواردی که عوامل مهمی از جمله دقت، زیبایی و کیفیت بالا در اولویت است، بسیار رایج می باشد. همچنین کاربرد آن ها به دلیل ظاهر زیبا و به دنبال آن بیشتر برای مصارف ساختمانی، ساخت بدنه خودرو و انواع قفسه می باشد. سایر کاربردهای این محصولات در ادامه به صورت موردی آورده شده است.
• محصولات لوازم خانگی
• روکش و بدنه محصولات مانند روکش یخچال
• مخازن فلزی
• نقاشی قطعات صنعتی
• رادیاتور سازی
• ساخت قفسه
• صنعت اتومبیل سازی
• لوازم بهداشتی خانگی
• مخازن و کانتینرهای حمل مایعات
• مبلمان اداری
• ساخت پانل های غیر قابل انعطاف
• نقاشی قطعات (به دلیل داشتن سطحی شفاف که امکان اجرای عملیات رنگ آمیزی با کیفیت بالا را امکان پذیر می سازد)
• صنایع الکتریکی و ....
البته لازم به ذکر است بدانید عمده ترین کاربرد محصولات روغنی در ساخت ورق گالوانیزه می باشد؛ از این رو می توان گفت قیمت ورق گالوانیزه تا حد زیادی تحت تأثیر نرخ و کیفیت محصولات روغنی قرار می گیرد. از نظر کیفیت ظاهری نیز محصولات گالوانیزه با خصوصیات ورق های روغنی همراه هستند؛ به طوری که سطحی صاف و صیقلی داشته و از مقاومت بالایی نیز برخوردار می باشند. البته عمده ویژگی ورق گالوانیزه به علت پوشش روی قرار گرفته بر سطح آن ها می باشد که در نهایت سبب استحکام نهایی ورق در مقابل عواملی مانند زنگ زدگی، خوردگی و رطوبت می شود.
همچنین میتوانید مقاله کاربرد ورق سیاه در صنعت را درسایت ما بخوانید.
روش تولید ورق روغنی
به طور معمول ورق سرد یا همان ورق روغنی از ورق سیاه یا گرم که با درصد کربن کمتری همراه است، تولید می شود. ابتدا فرآیندی برای اسیدشویی ورق سیاه باید انجام گیرد تا دانه ها و پولک های سیاه در سطح آن کاملاً از بین برود. شیت های سیاه به علت نداشتن لایه محافظ بر سطح خود، پس از قرار گرفتن در مجاورت هوا، لایه ای از اکسید آهن بر روی آن ها تشکیل می شود؛ در نتیجه فرآیند اسیدشویی انجام شده تا تمام آلودگی ها و ناخالصی های سطحی این محصولات از بین برود.
در مرحله دوم روش نورد سرد طی دفعات مورد نیاز انجام می شود تا شیت اسیدشویی شده به ورق روغنی تبدیل گردد. این فرآیند سبب کاهش ضخامت ورق تا حد قابل قبولی خواهد شد. همچنین نورد سرد با ایجاد کشش و فشار بیش از حد بر روی محصول همراه است؛ به همین علت منجر به کاهش ضخامت و سختی آن (دشوار شدن فرم پذیری) می شود.
برای رسیدن به ضخامت مورد نیاز در ورق روغنی باید از ورق سیاه با ضخامت بالا استفاده کنیم. به طور مثال جهت تولید یک ورق روغنی با ضخامت 2 میلی متر، لازم است از یک ورق سیاه به ضخامت سه میلی متر استفاده کنیم.
در پایان و با توجه به این که ورق های فولادی به مقاومت و در عین حال شکل پذیری خود مشهور هستند، پس از انجام مراحل اسیدشویی و نورد سرد نوبت به مرحله آنیل کاری می رسد. فرآیند آنیل کاری شامل یک مرحله گرما دهی می باشد که منجر به تغییر خصوصیات فولاد شده و فرم پذیری ورق را افزایش خواهد داد.
انواع ورق های روغنی
ورق های فولادی با آلیاژ هایی در وجود خود همراه هستند که شامل کربن، منگنز، سیلیسیوم، فسفر، گوگرد، کروم و ... می باشد. ورق های روغنی با توجه به نوع و درصد آلیاژهای نام برده شده و همچنین فرایند حرارتی انجام شده بر روی آن ها به سه دسته کلی تقسیم می گردند.
ورق های روغنی در انواع گرید های استاندارد ST12، نیمه کشش ST13، فوق کشش ST14 و EK2 (ورق های روغنی با قابلیت لعاب پذیری) تولید می شوند. تولید این ورق ها بر اساس یک سری استاندارد و مشخصات مختلفی انجام می شود. تولید ورق های روغنی با مشخصات استاندارد در هر کشور نام مخصوص خود را دارد. به طور مثال گرید ST12 در اروپا با نام (EN) معرفی شده در کشور آلمان که با نام اختصاری (EN) شناخته می شود، در عنوان DC01 تولید و عرضه می گردد.
• استاندارد: (ST12 )
• نیمه کشش: (ST13 ) همراه با خاصیت کشسانی کم
• فوق کشش: ( ST14 ) همراه با خاصیت کشسانی بالا
لازم به ذکر است بدانید، تاریخ انقضای ورق های روغنی از اهمیت زیادی برخوردار می باشد. یعنی باید در نظر داشته باشید محصولاتی که تاریخ انقضای آن ها گذشته باشد، ممکن است در حین عملیات پرس کاری پاره شوند یا آسیب ببینند. هر سه دسته نام برده شده کاربرد های متفاوتی دارد که در زیر شرح هر کدام را خواهیم گفت.
جدول گرید (کیفیت) محصولات فولادی تخت روغنی (سرد) بر حسب کاربرد نهایی به شرح زیر می باشد:
msc JIS ISIRI EN DIN کاربردها
dc04 k01 thf g3141 spcc spcd spce 5723
ورق سرد 1
ورق سرد 2
ورق سرد 3
ورق سرد 4 10130 dc01 dc03 dc04 dc05 dc06(if) 1623-1 ST12 RRST13 ST14- ST15 لوازم خانگی بدنه اتومبیل کششی
1623-3 Ek2 - Ek4 لعابکاری
spcc 1623-1- ST12 لوله مبلی
spcc spcd ST12
RRST13 رادیاتورسازی بشکه سازی
1623-2 ST37-3g ST44-3g صنعتی سازه های سبک
10126 m1200-65d m800-65d m850-50d الکتریکی
g3135 spfc 390 قطعات تقویتی خودرو
iracor 1-c مقاومت خوردگی (اتمسفری)
ورق روغنی ST12
این مورد از ورق های روغنی که به نوع استاندارد آن ها معروف است، مزیت بسیار قابل توجهی دارد و آن داشتن تاریخ انقضای بالای 18 ماه می باشد. ورق های ST12 به نسبت دیگر ورق ها و دلیل داشتن زمان استفاده بیشتر، کاربرد زیادی در مصارف مختلف مانند ساختمان سازی و عمران دارند.
ورق روغنی ST13
کاربرد ورق های روغنی ST13 یا نیمه کشش بیشتر در سازه های سریع صنعتی و غیر صنعتی می باشد و معمولاً در این صنایع همراه با پرس کاری در عمق کم انجام می شود. همچنین تاریخ انقضای این گرید حداکثر 8 ماه است.
ورق روغنی ST14
ورق های فوق کشش ST14 نیز با داشتن تاریخ انقضای 8 ماه همراه هستند، اما به دلیل انعطاف پذیری بالا به نسبت دیگر کیفیت ها در مصارفی مانند پرس کاری عمیق به کار می رود. از جمله دیگر کاربرد های معمول آن می توان به صنعت خودرو سازی اشاره کرد.
از دیگر انواع ورق های روغنی می توان موارد زیر را نام برد:
• ضد سایش (EK2)
• ضد زنگ (QSTE)
مزایای ورق روغنی
پیش از ذکر مزایای محصولات روغنی بهتر است بدانید کیفیت نهایی این محصولات تا حد زیادی بستگی به کیفیت مواد اولیه مورد استفاده برای تولید آن ها یعنی ورق سیاه دارد. همان طور که می دانید شیت های سیاه یا گرم از مقاومت بالایی در برابر فشار و ضربه برخوردار می باشند و با داشتن گریدهای مختلف در صنایع عظیم و صنعتی مانند نفت و گاز به کار می روند. قیمت ورق سیاه بسته به گریدی که دارد، متغیر است. اما با این وجود بر نرخ روزانه محصولات روغنی تا حد زیادی تأثیر دارد. از مزیت های مهم ورق های روغنی، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
• مقاومت بسیار بالا در اثر تحمل فشار های ناشی از فرآیند نورد سرد
• نورد سرد انجام شده بر روی آن به سبب پرداخت سطحی خوب، ابعاد دقیق و شکل ظاهری با کیفیت خواهد شد
• ورق های روغنی پایه و اساس تولید ورق های گالوانیزه (سفید) می باشند
• وزن استاندارد ویژه و یکسان بودن وزن آن ها با آهن معمولی
ورق های سرد نورد شده با گریدهای A611، A619، A620 و A366 برای مصارف عمومی و کششی استفاده می شوند که توسط شرکت های فولادی ساخته می شوند و معادل گرید های استاندارد های DIN و EN ارائه می گردند.
در جدول زیر جهت آشنایی بیشتر معادل سازی استانداردهای کلاف سرد آورده شده است:
جدول معادل سازی استاندارد های کلاف سرد (کلاف روغنی)
EN DIN ردیف
DC01 ST12 1
DC03 ST13 2
DC04 ST14 3
DC05 ST15 4
وضعیت کیفیت روغن کاری سطحی ورق روغنی
محصولات سرد فولادی از نظر کیفیت روغن کاری سطحی به دو دسته تقسیم می شوند:
توضیحات نام گذاری
روغن اندود کردن کلاف های سرد یک روش استاندارد است که در آن سطح ورق توسط یک لایه نازک و مقاوم در برابر زنگ زدگی روغن اندود می شود. ورق سرد با وضعیت ظاهری MB الزاماً به صورت روغن اندود عرضه می شود که میزان روغن به مقدار 1 تا 3 گرم به ازای هر متر مربع سطح قابل تحویل است. سطح روغن اندود شده
این ورق ها فاقد هر گونه روغن بر روی سطح می باشند و می بایستی بنا به تقاظای مشتری تحویل داده شوند. همچنین محصولات تمام سخت و آنیل شده نیز به این صورت عرضه می گردد. سطح روغن اندود نشده
وضعیت ظاهری سطح (Surface Appearance) ورق روغنی
کلاف های نورد سرد از نظر ظاهر سطحی به صورت زیر عرضه می گردند:
کد معادل در استاندارد های مختلف مشخصات و کاربرد علامت
در استاندارد ملی: سطح غیر نمایان
A 03 Gp CLASS2 SD X در صورت عدم تعیین وضعیت ظاهری توسط مشتری این محصولات با مشخصات ظاهری سطح MA تولید می گردند. سطح می تواند دارای ترک ها و عیوب جزئی باشد که به راحتی با عملیات پرداخت مناسب قابل رفع می باشد. در این نوع سطح وجود عیوبی مانند خراش های جزئی، علائم کوچک و تغییرات جزئی رنگ قابل پذیرش است. موارد مصرف آن شامل سطوحی که در معرض دید نیست و مواردی که ظاهر سطح در درجه اول اهمیت نمی باشد، است. MA
در استاندارد ملی: سطح نمایان
B 05 FF CLASS1 SB Z این کیفیت تنها به درخواست مشتری و با توافق قبلی تولید می گردد. در این حالت یک طرف ورق از وضعیت ظاهری بهتری برخوردار است و عاری از هر گونه عیوب قابل مشاهده با چشم می باشد. به نحوی که پس از اجرای عملیات رنگ آمیزی یا روکش دهی الکترولیتی تحقق سطحی با وضعیت ظاهری یک نواخت تضمین می گردد. در این مورد سطح دیگر ورق با کیفیت سطح MA قابل تولید است. موارد مصرف: سطوحی که در معرض دید می باشد و مواردی که سطح ظاهری در درجه اول اهمیت داشته باشد. MB
البته باید به این نکته دقت داشت که وضعیت ظاهری سطح فقط برای یک سطح کلاف یا ورق که معمولا سطح رویی آن می باشد و توسط عرضه کننده تضمین می گردد.
جلا و پرداخت سطح (surface finish) ورق روغنی
محصولات سرد نورد دیده از نظر جلای سطح (زبری) مطابق استاندارد زیر تولید می شود:
مشخصه زبری درجه زبری کد استاندارد موارد مصرف
میکرون میکرو اینچ EN DIN استاندارد ملی
Bright 0.4 ≥ 16≥ b b براق *
semi bright 0.87 ≥ 35≥ g g نیمه براق *
normal 0.62 – 1.87 25 - 75 m m مات **
Matt 1 – 1.87 40 - 75 m m ***
Rough 1.5 – 2.25 60 - 90 r r زبر ****
ابعاد محصولات سرد نورد دیده (نورد سرد)
کلاف روغنی (ورق روغنی)
جدول ابعادی
لبه اصلاح شده عرض ضخامت
985 700 – 1000 0.3 – 0.34
1250 700 – 1250 0.35 – 0.59
1470 600 – 1470 0.6 – 0.69
1605 600 – 1620 0.7 – 0.79
1605 600 – 1620 0.8 – 1.29
1385 600 -1400 1.3 – 1.6
1355 600 – 1370 1.61 – 2
1165 700 - 1180 2.01 - 3
ورق روغنی یا شیت ورق روغنی
طول ورق یا شیت بنا به درخواست خریدار از 750 میلی متر تا 4000 میلی متر قابل عرضه می باشد.
نوار باریک روغنی یا تسمه فلزی روغنی
ضخامت (میلی متر) عرض (میلی متر)
حداقل حداکثر حداقل حد اکثر
0.35 0.39 60 530
0.40 0.49 60 555
0.50 0.50 60 570
0.51 2.00 60 599
محدوده وزنی محصولات سرد نورد دیده
کلاف های سرد نورد دیده (ورق های روغنی، کلاف روغنی)
عرض ورق (میلی متر) کلاف سنگین (تن) کلاف های دو قسمت شده (تن) کلاف سه قسمت شده (تن) کلاف سنگین تمام سخت (تن)
حداقل حداکثر حداقل حداکثر حداقل حداکثر حداقل حداکثر حداقل حداکثر
600 690 4 10.8 3.5 5.4 23 3.6 5 9.9
691 790 4.6 12.3 4 6.2 2.7 4.1 7.5 11.3
791 890 5.3 13.9 4.6 7 3 4.6 8.5 12.7
891 990 5.9 15.4 5.1 7.7 3.4 5.1 9.5 14.1
991 1090 6.6 16.8 5.6 8.4 3.7 5.6 10.5 15.4
1091 1190 7.3 18.4 6.2 9.2 4.0 6.1 11.5 16.9
1191 1290 7.9 19.9 6.7 10 4.4 6.6 12.5 18.3
1291 1390 8.6 21.4 7.2 10.7 4.8 7.1 13.5 19.7
1391 1490 9.3 23 7.8 11.5 5.2 7.7 14.5 21.1
1491 1530 9.9 23.8 8.3 11.9 5.5 7.9 15.5 21.9
1531 1650 14 25 8.8 12.4 5.9 8.5
محدوده وزنی ورق های نورد سرد (شیت ورق روغنی)
به طور معمول بسته های شیت در محدوده وزنی 1 الی 5 تن عرضه می شوند.
محدوده وزنی تسمه فلزی روغنی (نوار باریک روغنی)
عرض رول تسمه فلزی روغنی (میلی متر) وزن (کیلوگرم)
کلاف سنگین کلاف دو قسمت شده
حداقل حداکثر حداقل حداکثر حداقل حداکثر
60 75 288 750 144 375
76 270 365 2700 182 1275
271 450 1300 4500 650 2250
451 599 2165 5990 1080 2995
محاسبه وزن ورق فولادی
برای محاسبه وزن ورق فولادی می توانید در آهن نامه بخش محاسبه جداول وزنی با روش محاسبه وزن ورق فولادی بیشتر اشنا گردید. در کل برای انجام این محاسبه از فرمول زیر استفاده می شود:
وزن ورق فولادی = طول (متر) * عرض (متر) * ضخامت (میلی متر) * 7.85
تولید کنندگان عمده ورق روغنی
معتبرترین و بزرگ ترین تولید کنندگان ورق های فولادی در بازار کشور شامل: شرکت فولاد مبارکه اصفهان، شرکت صنایع هفت الماس، شرکت فولاد تاراز شهرکرد، گروه صنعتی فولاد بهمن، مجموعه فولاد امیرکبیر کاشان، شرکت ورق خودرو شهرکرد (شرکت ورق خودرو چهارمحال و بختیاری) و مجموعه نورد و لوله سمنان می باشند و مهم ترین کارخانه در ایران که تولیدات این دسته از محصولات را آغاز کرد، مربوط به شرکت فولاد مبارکه اصفهان است.
اکثر این تولید کنندگان در ادامه خط تولید محصولات روغنی، خط تولید ورق های رنگی و گالوانیزه را نیز دارند؛ زیرا عمده کاربرد شیت های سرد و روغنی در تولید محصولات گالوانیزه و رنگی است. با این وجود می توان گفت نرخ روزانه این محصولات بر روی قیمت ورق رنگی و گالوانیزه تأثیر دارد. محصولات رنگی بیشترین کاربرد را در صنایع مهم کشور از جمله تولید لوازم خانگی، خودروسازی و ساخت و ساز داشته و نرخ آن ها تأثیر به سزایی در این صنایع دارد.
کارخانه ورق روغنی فولاد مبارکه اصفهان
همان طور که توضیح دادیم این کارخانه نقش مهمی در تولید ورق های رنگی داشته است و به عنوان اولین تولید کننده ورق رنگی در ایران شناخته می شود. این سازمان در 75 کیلومتری استان اصفهان واقع شده است و از جمله بزرگ ترین واحد های صنعت فولاد در کشور به حساب می آید. همچنین این کارخانه علاوه بر داشتن خط تولید ورق های روغنی، خط تولید شمش فولادی که در حوزه تبدیل شمش به ورق فولادی و روغنی است را دارا می باشد. ظرفیت تولید انواع محصولاتی که نام بردیم در این کارخانه 11.3 میلیون تن در سال می باشد.
جمع بندی
در این مطلب اطلاعات ورق های روغنی به همراه مشخصات کامل آن ها شرح داده شد. این محصولات طی فرآیند نورد سرد تولید شده و به همین دلیل مشخصات، ابعاد و گریدهای آن ها کاملاً متفاوت از محصولات گرم می باشد. در ادامه تولید این محصولات شیت های گالوانیزه، رنگی، شیروانی و قلع اندود قرار دارند که در وب سایت آهن اینفو مشخصات کامل آن ها نیز شرح داده شده است. پیش از خرید پیشنهاد می شود از مشاوره فنی کارشناسان مجموعه آهن اینفو بهره مند شوید تا اطمینان کاملی از سفارش خود داشته باشید.
ورق های فولادی توسط فرآیند های نورد گرم و نورد سرد در اثر واکنش هایی قرار می گیرند. طی انجام این روش ها محصولات فولادی تولید می شوند. فرآیند نورد گرم سبب تولید ورق سیاه و فرآیند نورد سرد سبب تولید ورق روغنی می گردد. مقاومت این ورق ها به نسبت دیگر محصولات بیشتر می باشد؛ زیرا علاوه بر تحمل مراحل نورد سرد، طی فشار بالا تولید می شوند. با توجه به این مسئله کاربرد بیشتری را در صنایع مختلف به خود اختصاص داده اند.
ورق های سرد یا روغنی به دلیل مقاوم سازی لایه سطحی در فرآیند نورد سرد دارای کیفیت ظاهری بهتر به نسبت ورق سیاه، مقاومت بیشتر و همچنین سرعت بالاتر و راحت تری در روند تولید می باشند. با توجه به اهمیت این موارد و پیش روی پروژه ها از این محصولات در صنایع مختلفی مانند لوازم خانگی، اتومبیل سازی و...استفاده می شوند. در ادامه مطالب به بررسی ویژگی ها، کاربرد، نحوه تولید و... آن ها می پردازیم.
تاریخچه
اگر بخواهیم در مورد تاریخچه شیت های روغنی بدانیم، لازم به ذکر است این محصولات به بیش از 100 سال پیش باز می گردند. کاربرد ورق های روغنی در مهم ترین صنعت یعنی ساختمان سازی برای اولین بار به دهه پنجم قرن هجده می رسد. پس از گذشت زمان و نتیجه گیری های مثبت، استفاده از آن در صنایع مهم رفته رفته افزایش یافت.
پس از گذشت زمان در دهه سوم قرن نوزده این فلزات سرد به صورت بیشتر و گسترده تر و به منظور یکی از اجزای سازنده در قطعات مختلف ساختمان سازی مورد استفاده قرار گرفتند. البته لازم به ذکر است کاربرد آن ها به علت این که استاندارد های مرتبط با ساخت ساز در این موارد وجود نداشت، محدود بود. از سوی دیگر پیمانکاران اجرایی اطلاعات زیادی در مورد استفاده بهینه از انواع محصولات فولادی مانند ورق روغنی، سیاه، گالوانیزه و... نداشتند؛ به همین دلیل مشکل محدودیت در استفاده وجود داشت.
اکنون با توجه به پیشرفت تکنولوژی تمامی افراد فعال در این زمینه به خوبی در مورد استاندارد های استفاده از ورق روغنی و دیگر موارد فولادی اطلاعات دارند و به همین علت ورق های فولادی کاربردهای زیادی را در صنایع به خود اختصاص داده اند. امروزه دیگر محدودیتی در استفاده از آن ها وجود ندارد و فولاد به عنوان عضو جدا نشدنی از صنعت فعالیت خود را ادامه می دهد.
لازم به ذکر است کاربرد محصولات روغنی نیز بر اساس گرید آن ها تغییر خواهد کرد. منظور از گرید همان کیفیت نهایی محصول است که سبب تمایز در ویژگی ها، قیمت و در نهایت کاربرد خواهد شد. گریدهای ورق روغنی شامل ST12، ST13، ST14، ST16، EK2 و QSTE می باشند که هر کدام ویژگی های مختلفی از نظر میزان فرم پذیری، جوش پذیری، استحکام کششی و ... دارند.
به طور مثال هر چه بخواهیم ورق از کیفیت، ضخامت و فرم پذیری بیشتری برخوردار باشد، گرید بالاتری را باید انتخاب نماییم تا میزان کشش ورق را افزایش دهیم. زمانی که قصد داریم ورق مقاومت بالایی داشته باشد، حتی اگر فرم پذیری خاصی در نظر نداشته باشیم، (بدنه خودرو) نیز باید شیت روغنی با گرید بالا انتخاب کنیم. در مورد تمایز در نرخ محصولات روغنی باید گفت به طور مثال قیمت ورق روغنی با گرید ST12 از شیت های ST14 به دلیل داشتن مقاومت بالاتر، بیشتر است.
کاربرد ورق های روغنی
همان طور که اشاره شد محصولات روغنی در مقایسه با شیت های گرم و سیاه از مقاومت بالاتری برخوردار می باشند؛ زیرا تحت فشار بسیار بالا تولید می شوند. استفاده از این شیت ها در مواردی که عوامل مهمی از جمله دقت، زیبایی و کیفیت بالا در اولویت است، بسیار رایج می باشد. همچنین کاربرد آن ها به دلیل ظاهر زیبا و به دنبال آن بیشتر برای مصارف ساختمانی، ساخت بدنه خودرو و انواع قفسه می باشد. سایر کاربردهای این محصولات در ادامه به صورت موردی آورده شده است.
• محصولات لوازم خانگی
• روکش و بدنه محصولات مانند روکش یخچال
• مخازن فلزی
• نقاشی قطعات صنعتی
• رادیاتور سازی
• ساخت قفسه
• صنعت اتومبیل سازی
• لوازم بهداشتی خانگی
• مخازن و کانتینرهای حمل مایعات
• مبلمان اداری
• ساخت پانل های غیر قابل انعطاف
• نقاشی قطعات (به دلیل داشتن سطحی شفاف که امکان اجرای عملیات رنگ آمیزی با کیفیت بالا را امکان پذیر می سازد)
• صنایع الکتریکی و ....
البته لازم به ذکر است بدانید عمده ترین کاربرد محصولات روغنی در ساخت ورق گالوانیزه می باشد؛ از این رو می توان گفت قیمت ورق گالوانیزه تا حد زیادی تحت تأثیر نرخ و کیفیت محصولات روغنی قرار می گیرد. از نظر کیفیت ظاهری نیز محصولات گالوانیزه با خصوصیات ورق های روغنی همراه هستند؛ به طوری که سطحی صاف و صیقلی داشته و از مقاومت بالایی نیز برخوردار می باشند. البته عمده ویژگی ورق گالوانیزه به علت پوشش روی قرار گرفته بر سطح آن ها می باشد که در نهایت سبب استحکام نهایی ورق در مقابل عواملی مانند زنگ زدگی، خوردگی و رطوبت می شود.
همچنین میتوانید مقاله کاربرد ورق سیاه در صنعت را درسایت ما بخوانید.
روش تولید ورق روغنی
به طور معمول ورق سرد یا همان ورق روغنی از ورق سیاه یا گرم که با درصد کربن کمتری همراه است، تولید می شود. ابتدا فرآیندی برای اسیدشویی ورق سیاه باید انجام گیرد تا دانه ها و پولک های سیاه در سطح آن کاملاً از بین برود. شیت های سیاه به علت نداشتن لایه محافظ بر سطح خود، پس از قرار گرفتن در مجاورت هوا، لایه ای از اکسید آهن بر روی آن ها تشکیل می شود؛ در نتیجه فرآیند اسیدشویی انجام شده تا تمام آلودگی ها و ناخالصی های سطحی این محصولات از بین برود.
در مرحله دوم روش نورد سرد طی دفعات مورد نیاز انجام می شود تا شیت اسیدشویی شده به ورق روغنی تبدیل گردد. این فرآیند سبب کاهش ضخامت ورق تا حد قابل قبولی خواهد شد. همچنین نورد سرد با ایجاد کشش و فشار بیش از حد بر روی محصول همراه است؛ به همین علت منجر به کاهش ضخامت و سختی آن (دشوار شدن فرم پذیری) می شود.
برای رسیدن به ضخامت مورد نیاز در ورق روغنی باید از ورق سیاه با ضخامت بالا استفاده کنیم. به طور مثال جهت تولید یک ورق روغنی با ضخامت 2 میلی متر، لازم است از یک ورق سیاه به ضخامت سه میلی متر استفاده کنیم.
در پایان و با توجه به این که ورق های فولادی به مقاومت و در عین حال شکل پذیری خود مشهور هستند، پس از انجام مراحل اسیدشویی و نورد سرد نوبت به مرحله آنیل کاری می رسد. فرآیند آنیل کاری شامل یک مرحله گرما دهی می باشد که منجر به تغییر خصوصیات فولاد شده و فرم پذیری ورق را افزایش خواهد داد.
انواع ورق های روغنی
ورق های فولادی با آلیاژ هایی در وجود خود همراه هستند که شامل کربن، منگنز، سیلیسیوم، فسفر، گوگرد، کروم و ... می باشد. ورق های روغنی با توجه به نوع و درصد آلیاژهای نام برده شده و همچنین فرایند حرارتی انجام شده بر روی آن ها به سه دسته کلی تقسیم می گردند.
ورق های روغنی در انواع گرید های استاندارد ST12، نیمه کشش ST13، فوق کشش ST14 و EK2 (ورق های روغنی با قابلیت لعاب پذیری) تولید می شوند. تولید این ورق ها بر اساس یک سری استاندارد و مشخصات مختلفی انجام می شود. تولید ورق های روغنی با مشخصات استاندارد در هر کشور نام مخصوص خود را دارد. به طور مثال گرید ST12 در اروپا با نام (EN) معرفی شده در کشور آلمان که با نام اختصاری (EN) شناخته می شود، در عنوان DC01 تولید و عرضه می گردد.
• استاندارد: (ST12 )
• نیمه کشش: (ST13 ) همراه با خاصیت کشسانی کم
• فوق کشش: ( ST14 ) همراه با خاصیت کشسانی بالا
لازم به ذکر است بدانید، تاریخ انقضای ورق های روغنی از اهمیت زیادی برخوردار می باشد. یعنی باید در نظر داشته باشید محصولاتی که تاریخ انقضای آن ها گذشته باشد، ممکن است در حین عملیات پرس کاری پاره شوند یا آسیب ببینند. هر سه دسته نام برده شده کاربرد های متفاوتی دارد که در زیر شرح هر کدام را خواهیم گفت.
جدول گرید (کیفیت) محصولات فولادی تخت روغنی (سرد) بر حسب کاربرد نهایی به شرح زیر می باشد:
msc JIS ISIRI EN DIN کاربردها
dc04 k01 thf g3141 spcc spcd spce 5723
ورق سرد 1
ورق سرد 2
ورق سرد 3
ورق سرد 4 10130 dc01 dc03 dc04 dc05 dc06(if) 1623-1 ST12 RRST13 ST14- ST15 لوازم خانگی بدنه اتومبیل کششی
1623-3 Ek2 - Ek4 لعابکاری
spcc 1623-1- ST12 لوله مبلی
spcc spcd ST12
RRST13 رادیاتورسازی بشکه سازی
1623-2 ST37-3g ST44-3g صنعتی سازه های سبک
10126 m1200-65d m800-65d m850-50d الکتریکی
g3135 spfc 390 قطعات تقویتی خودرو
iracor 1-c مقاومت خوردگی (اتمسفری)
ورق روغنی ST12
این مورد از ورق های روغنی که به نوع استاندارد آن ها معروف است، مزیت بسیار قابل توجهی دارد و آن داشتن تاریخ انقضای بالای 18 ماه می باشد. ورق های ST12 به نسبت دیگر ورق ها و دلیل داشتن زمان استفاده بیشتر، کاربرد زیادی در مصارف مختلف مانند ساختمان سازی و عمران دارند.
ورق روغنی ST13
کاربرد ورق های روغنی ST13 یا نیمه کشش بیشتر در سازه های سریع صنعتی و غیر صنعتی می باشد و معمولاً در این صنایع همراه با پرس کاری در عمق کم انجام می شود. همچنین تاریخ انقضای این گرید حداکثر 8 ماه است.
ورق روغنی ST14
ورق های فوق کشش ST14 نیز با داشتن تاریخ انقضای 8 ماه همراه هستند، اما به دلیل انعطاف پذیری بالا به نسبت دیگر کیفیت ها در مصارفی مانند پرس کاری عمیق به کار می رود. از جمله دیگر کاربرد های معمول آن می توان به صنعت خودرو سازی اشاره کرد.
از دیگر انواع ورق های روغنی می توان موارد زیر را نام برد:
• ضد سایش (EK2)
• ضد زنگ (QSTE)
مزایای ورق روغنی
پیش از ذکر مزایای محصولات روغنی بهتر است بدانید کیفیت نهایی این محصولات تا حد زیادی بستگی به کیفیت مواد اولیه مورد استفاده برای تولید آن ها یعنی ورق سیاه دارد. همان طور که می دانید شیت های سیاه یا گرم از مقاومت بالایی در برابر فشار و ضربه برخوردار می باشند و با داشتن گریدهای مختلف در صنایع عظیم و صنعتی مانند نفت و گاز به کار می روند. قیمت ورق سیاه بسته به گریدی که دارد، متغیر است. اما با این وجود بر نرخ روزانه محصولات روغنی تا حد زیادی تأثیر دارد. از مزیت های مهم ورق های روغنی، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
• مقاومت بسیار بالا در اثر تحمل فشار های ناشی از فرآیند نورد سرد
• نورد سرد انجام شده بر روی آن به سبب پرداخت سطحی خوب، ابعاد دقیق و شکل ظاهری با کیفیت خواهد شد
• ورق های روغنی پایه و اساس تولید ورق های گالوانیزه (سفید) می باشند
• وزن استاندارد ویژه و یکسان بودن وزن آن ها با آهن معمولی
ورق های سرد نورد شده با گریدهای A611، A619، A620 و A366 برای مصارف عمومی و کششی استفاده می شوند که توسط شرکت های فولادی ساخته می شوند و معادل گرید های استاندارد های DIN و EN ارائه می گردند.
در جدول زیر جهت آشنایی بیشتر معادل سازی استانداردهای کلاف سرد آورده شده است:
جدول معادل سازی استاندارد های کلاف سرد (کلاف روغنی)
EN DIN ردیف
DC01 ST12 1
DC03 ST13 2
DC04 ST14 3
DC05 ST15 4
وضعیت کیفیت روغن کاری سطحی ورق روغنی
محصولات سرد فولادی از نظر کیفیت روغن کاری سطحی به دو دسته تقسیم می شوند:
توضیحات نام گذاری
روغن اندود کردن کلاف های سرد یک روش استاندارد است که در آن سطح ورق توسط یک لایه نازک و مقاوم در برابر زنگ زدگی روغن اندود می شود. ورق سرد با وضعیت ظاهری MB الزاماً به صورت روغن اندود عرضه می شود که میزان روغن به مقدار 1 تا 3 گرم به ازای هر متر مربع سطح قابل تحویل است. سطح روغن اندود شده
این ورق ها فاقد هر گونه روغن بر روی سطح می باشند و می بایستی بنا به تقاظای مشتری تحویل داده شوند. همچنین محصولات تمام سخت و آنیل شده نیز به این صورت عرضه می گردد. سطح روغن اندود نشده
وضعیت ظاهری سطح (Surface Appearance) ورق روغنی
کلاف های نورد سرد از نظر ظاهر سطحی به صورت زیر عرضه می گردند:
کد معادل در استاندارد های مختلف مشخصات و کاربرد علامت
در استاندارد ملی: سطح غیر نمایان
A 03 Gp CLASS2 SD X در صورت عدم تعیین وضعیت ظاهری توسط مشتری این محصولات با مشخصات ظاهری سطح MA تولید می گردند. سطح می تواند دارای ترک ها و عیوب جزئی باشد که به راحتی با عملیات پرداخت مناسب قابل رفع می باشد. در این نوع سطح وجود عیوبی مانند خراش های جزئی، علائم کوچک و تغییرات جزئی رنگ قابل پذیرش است. موارد مصرف آن شامل سطوحی که در معرض دید نیست و مواردی که ظاهر سطح در درجه اول اهمیت نمی باشد، است. MA
در استاندارد ملی: سطح نمایان
B 05 FF CLASS1 SB Z این کیفیت تنها به درخواست مشتری و با توافق قبلی تولید می گردد. در این حالت یک طرف ورق از وضعیت ظاهری بهتری برخوردار است و عاری از هر گونه عیوب قابل مشاهده با چشم می باشد. به نحوی که پس از اجرای عملیات رنگ آمیزی یا روکش دهی الکترولیتی تحقق سطحی با وضعیت ظاهری یک نواخت تضمین می گردد. در این مورد سطح دیگر ورق با کیفیت سطح MA قابل تولید است. موارد مصرف: سطوحی که در معرض دید می باشد و مواردی که سطح ظاهری در درجه اول اهمیت داشته باشد. MB
البته باید به این نکته دقت داشت که وضعیت ظاهری سطح فقط برای یک سطح کلاف یا ورق که معمولا سطح رویی آن می باشد و توسط عرضه کننده تضمین می گردد.
جلا و پرداخت سطح (surface finish) ورق روغنی
محصولات سرد نورد دیده از نظر جلای سطح (زبری) مطابق استاندارد زیر تولید می شود:
مشخصه زبری درجه زبری کد استاندارد موارد مصرف
میکرون میکرو اینچ EN DIN استاندارد ملی
Bright 0.4 ≥ 16≥ b b براق *
semi bright 0.87 ≥ 35≥ g g نیمه براق *
normal 0.62 – 1.87 25 - 75 m m مات **
Matt 1 – 1.87 40 - 75 m m ***
Rough 1.5 – 2.25 60 - 90 r r زبر ****
ابعاد محصولات سرد نورد دیده (نورد سرد)
کلاف روغنی (ورق روغنی)
جدول ابعادی
لبه اصلاح شده عرض ضخامت
985 700 – 1000 0.3 – 0.34
1250 700 – 1250 0.35 – 0.59
1470 600 – 1470 0.6 – 0.69
1605 600 – 1620 0.7 – 0.79
1605 600 – 1620 0.8 – 1.29
1385 600 -1400 1.3 – 1.6
1355 600 – 1370 1.61 – 2
1165 700 - 1180 2.01 - 3
ورق روغنی یا شیت ورق روغنی
طول ورق یا شیت بنا به درخواست خریدار از 750 میلی متر تا 4000 میلی متر قابل عرضه می باشد.
نوار باریک روغنی یا تسمه فلزی روغنی
ضخامت (میلی متر) عرض (میلی متر)
حداقل حداکثر حداقل حد اکثر
0.35 0.39 60 530
0.40 0.49 60 555
0.50 0.50 60 570
0.51 2.00 60 599
محدوده وزنی محصولات سرد نورد دیده
کلاف های سرد نورد دیده (ورق های روغنی، کلاف روغنی)
عرض ورق (میلی متر) کلاف سنگین (تن) کلاف های دو قسمت شده (تن) کلاف سه قسمت شده (تن) کلاف سنگین تمام سخت (تن)
حداقل حداکثر حداقل حداکثر حداقل حداکثر حداقل حداکثر حداقل حداکثر
600 690 4 10.8 3.5 5.4 23 3.6 5 9.9
691 790 4.6 12.3 4 6.2 2.7 4.1 7.5 11.3
791 890 5.3 13.9 4.6 7 3 4.6 8.5 12.7
891 990 5.9 15.4 5.1 7.7 3.4 5.1 9.5 14.1
991 1090 6.6 16.8 5.6 8.4 3.7 5.6 10.5 15.4
1091 1190 7.3 18.4 6.2 9.2 4.0 6.1 11.5 16.9
1191 1290 7.9 19.9 6.7 10 4.4 6.6 12.5 18.3
1291 1390 8.6 21.4 7.2 10.7 4.8 7.1 13.5 19.7
1391 1490 9.3 23 7.8 11.5 5.2 7.7 14.5 21.1
1491 1530 9.9 23.8 8.3 11.9 5.5 7.9 15.5 21.9
1531 1650 14 25 8.8 12.4 5.9 8.5
محدوده وزنی ورق های نورد سرد (شیت ورق روغنی)
به طور معمول بسته های شیت در محدوده وزنی 1 الی 5 تن عرضه می شوند.
محدوده وزنی تسمه فلزی روغنی (نوار باریک روغنی)
عرض رول تسمه فلزی روغنی (میلی متر) وزن (کیلوگرم)
کلاف سنگین کلاف دو قسمت شده
حداقل حداکثر حداقل حداکثر حداقل حداکثر
60 75 288 750 144 375
76 270 365 2700 182 1275
271 450 1300 4500 650 2250
451 599 2165 5990 1080 2995
محاسبه وزن ورق فولادی
برای محاسبه وزن ورق فولادی می توانید در آهن نامه بخش محاسبه جداول وزنی با روش محاسبه وزن ورق فولادی بیشتر اشنا گردید. در کل برای انجام این محاسبه از فرمول زیر استفاده می شود:
وزن ورق فولادی = طول (متر) * عرض (متر) * ضخامت (میلی متر) * 7.85
تولید کنندگان عمده ورق روغنی
معتبرترین و بزرگ ترین تولید کنندگان ورق های فولادی در بازار کشور شامل: شرکت فولاد مبارکه اصفهان، شرکت صنایع هفت الماس، شرکت فولاد تاراز شهرکرد، گروه صنعتی فولاد بهمن، مجموعه فولاد امیرکبیر کاشان، شرکت ورق خودرو شهرکرد (شرکت ورق خودرو چهارمحال و بختیاری) و مجموعه نورد و لوله سمنان می باشند و مهم ترین کارخانه در ایران که تولیدات این دسته از محصولات را آغاز کرد، مربوط به شرکت فولاد مبارکه اصفهان است.
اکثر این تولید کنندگان در ادامه خط تولید محصولات روغنی، خط تولید ورق های رنگی و گالوانیزه را نیز دارند؛ زیرا عمده کاربرد شیت های سرد و روغنی در تولید محصولات گالوانیزه و رنگی است. با این وجود می توان گفت نرخ روزانه این محصولات بر روی قیمت ورق رنگی و گالوانیزه تأثیر دارد. محصولات رنگی بیشترین کاربرد را در صنایع مهم کشور از جمله تولید لوازم خانگی، خودروسازی و ساخت و ساز داشته و نرخ آن ها تأثیر به سزایی در این صنایع دارد.
کارخانه ورق روغنی فولاد مبارکه اصفهان
همان طور که توضیح دادیم این کارخانه نقش مهمی در تولید ورق های رنگی داشته است و به عنوان اولین تولید کننده ورق رنگی در ایران شناخته می شود. این سازمان در 75 کیلومتری استان اصفهان واقع شده است و از جمله بزرگ ترین واحد های صنعت فولاد در کشور به حساب می آید. همچنین این کارخانه علاوه بر داشتن خط تولید ورق های روغنی، خط تولید شمش فولادی که در حوزه تبدیل شمش به ورق فولادی و روغنی است را دارا می باشد. ظرفیت تولید انواع محصولاتی که نام بردیم در این کارخانه 11.3 میلیون تن در سال می باشد.
جمع بندی
در این مطلب اطلاعات ورق های روغنی به همراه مشخصات کامل آن ها شرح داده شد. این محصولات طی فرآیند نورد سرد تولید شده و به همین دلیل مشخصات، ابعاد و گریدهای آن ها کاملاً متفاوت از محصولات گرم می باشد. در ادامه تولید این محصولات شیت های گالوانیزه، رنگی، شیروانی و قلع اندود قرار دارند که در وب سایت آهن اینفو مشخصات کامل آن ها نیز شرح داده شده است. پیش از خرید پیشنهاد می شود از مشاوره فنی کارشناسان مجموعه آهن اینفو بهره مند شوید تا اطمینان کاملی از سفارش خود داشته باشید.
